'Tweeduizend jaar antisemitisme, een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van het christendom'
Ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Christendom en antisemitisme', die nog tot en met 6 januari 2018 te zien is in Museum Sjoel in Elburg, verscheen een bijzonder boek. Terwijl in de afgelopen jaren bij velen de gedachte post vatte dat antisemitisme gelukkig verleden tijd is en slechts verwees naar donkere, oude, religieuze tijden, laten krantenberichten en uitlatingen op sociale media met betrekking tot eeuwenoude anti-joodse stereotypen zien dat antisemitisme springlevend is. Juist ook in onze moderne westerse samenleving.
In de inleiding verwijst de auteur naar thema's als de financiële crisis, de aanslagen op het World Trade Center in New York op '9/11', het Arabisch-Israëlisch conflict en het onderwijs over de Tweede Wereldoorlog. Hier komen oude ideeën over joden als samenzweerders en bloeddorstige duivelskinderen vaak uit onverwachte hoek naar voren, aldus de auteur.
Antisemitisme is dus nog steeds springlevend. Het beschikt over diepe historische wortels die teruggaan tot in de oudheid.
Een voorbeeld van antisemitisme uit de middeleeuwen dat een vervolg kreeg door de verplichte jodenster uit de Tweede Wereldoorlog, is te vinden in het feit dat onder paus Vincentius III, tijdens het Vierde Lateraans Concilie in 1215, werd bepaald dat joden een verplicht uiterlijk kenmerk moesten dragen, de zogenaamde jodenhoed en een gele ring.
In dit boek wil de auteur de complexe verhouding tussen christendom en antisemitisme verkennen en verhelderen. Dit doet hij door een aantal relevante vragen op te werpen. 'Hoe werd over joden en het jodendom gedacht in de christelijke traditie? Waar ligt de oorsprong van christelijk anti-joods denken? Waren er ook andere, meer positieve geluiden te horen? In hoeverre zijn Luther en de protestantse Reformatie doortrokken van anti-joodse opvattingen? Is er een verband tussen christelijk antisemitisme en het moderne, racistische antisemitisme dat uitliep op de Sjoa? Op deze vragen geeft de schrijver een beknopt antwoord in dit interessante boek.
Nederland tolerant?
Deze uitgave is geen overzicht van antisemitisme door de eeuwen heen. De aandacht ligt bij hoe christendom en antisemitisme zich tot elkaar verhouden. Een overzicht van een aantal sleutelmomenten uit de geschiedenis geven meer inzicht in het karakter van christelijk antisemitisme.
Vooraf bespreekt de auteur waar de termen 'jodendom' en 'antisemitisme' in dit boek precies voor staan. Interessant is de vraag of de typering van Nederland als een van de meest tolerante landen ten aanzien van het joodse volk klopt.
Het eerste deel van het boek behandelt het vroege christendom en het rabbijnse jodendom. Het volgende deel is gewijd aan protestantse en katholieke reformaties en het jodendom en in het derde deel wordt volop aandacht besteed aan christenen en het moderne antisemitisme.
In combinatie met de conclusies van de auteur, een verantwoording van de tekenaar en een beknopte literatuurlijst, is deze uitgave bijzonder interessant te noemen.
'Christendom en antisemitisme' is geen gemakkelijke kost. Het lezen vereist aandacht en overdenking en krijgt hierdoor met name een studiekarakter.
Wat je ervoor terugkrijgt is confronterende stof tot overdenken over de verhouding tussen christendom en antisemitisme. Na het lezen van dit boek kom je tot de conclusie dat deze thematiek ook een persoonlijke keuze vraagt.
Christendom en antisemitisme
Tweeduizend jaar confrontatie
Bart Wallet
2017, uitgeverij Boekencentrum & Museum Sjoel Elburg
126 blz., € 12,99
ISBN 9789023 951971