Heruitgave koraalboek van Dick Sanderman
Onlangs (zaterdag 2 september) werd tijdens een samenzangavond in het kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente in Bodegraven een nieuwe editie gepresenteerd van het isometrische ("niet-ritmische") koraalboek van Dick Sanderman. Het boek was al een aantal jaren uitverkocht nadat het in 2001 verschenen was. Deze heruitgave verscheen in het fonds van uitgeverij Cantique uit Rijssen. In deze zelfde plaats is Dick Sanderman werkzaam, als directeur van de Muziekschool, als stadsorganist, en als organist van de Hervormde gemeente.
Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: ik ben blij met het verschijnen van dit boek. Het zwaartepunt is het boek wordt gevormd door de harmonisaties, de koraalzettingen waarmee de zingende gemeente kan worden begeleid. Het is dan ook een echt gemeentezang-boek. En dat vanuit weloverwogen principes. Daarvan legt de schrijver uitvoerig verantwoording af in het voorwoord. De koraalzettingen zijn, eerlijk gezegd, niet altijd eenvoudig, maar wel heel functioneel, met name voor het gebruik in de erediensten van een niet zo snel isometrisch zingende gemeente. Je zou het een echt Gereformeerde Gezindte-boek kunnen noemen, maar dan wel één van de bovenste plank: sentimentele wansmaak is in dit boek nergens te vinden. Het mooie van deze zettingen is dat ze niet alleen maar noot-tegen-noot zijn (één akkoord per melodietoon), zoals in de (op zich prima) koraalboeken van Worp, Drenth etc., maar veel vloeiender zijn gecomponeerd, met onder meer doorgangstonen die zorgen voor een fraaie, aangename en welhaast "romantische" begeleiding. Geïnspireerd door Klaas Bolt en vooral door de vele prachtige koorzettingen in de cantates van Johann Sebastian Bach zijn voor de 150 Psalmen en de 12 Enige Gezangen in dit boek zeer smaakvolle en vooral doelgerichte, uitstekend toepasbare begeleidingen ontstaan. Mooi dat een aantal van die Bachzettingen – waar nodig iets aangepast aan de Geneefse melodieën – een plek hebben gekregen. Ze sluiten naadloos aan. De frequent toegevoegde discantzettingen en zettingen met bovenstem verhogen – afhankelijk van het bespeelde orgeltype en de plaatselijke "ruimte" – de bruikbaarheid van het boek zeer!
De voorspelen in het boek zijn van een uitstekend gehalte, vragen vaak wel twee klavieren en pedaal. Soms – als de ruimte het toelaat; iedere Psalm beslaat twee pagina's, omslaan is nooit nodig – is een intonatie of tweede voorspel toegevoegd. Sanderman put hier uit heel verschillende stijlen: barok geïnspireerd of meer romantisch, de oersterke Psalmmelodieën kunnen dat wel hebben! De tekst speelt zeker mee: zo krijgt Psalm 100 een geheel andere inleiding dan Psalm 131, die de zelfde melodie heeft. Zo ook bij 65 en 72. De dramatiek bij 22, de "zuchtende" (Seufzer) begeleidende stemmen bij 130, de uitbundigheid bij 138, 68, 150, 24, de "ruimtelijke" 19, het "vaste burcht"-motief bij 46. De afwisseling in stijl en vorm nodigt uit tot een doordacht en creatief orgelgebruik, waarbij het instrument in al zijn verscheidenheid tot zijn recht kan komen. Opvallend is dat voorspel en koraal soms bewust wat lager zijn getoonzet dan we vaak gewend zijn; zo bijvoorbeeld 33, 38, 56, 103, 145. De gemeente zal er – vooral tijdens ochtenddiensten – blij mee zijn…
Samenvattend: dit is een voortreffelijk koraalboek voor de (adspirant) kerkorganist, naast het (nog steeds verkrijgbare) koraalboek waarin Sanderman de Psalmen heeft getoonzet naar hun oorspronkelijke ritme (2004). In de lespraktijk heeft het zijn waarde al overvloedig bewezen; verscheidene van mijn leerlingen zullen er binnenkort uit gaan werken…
N.a.v. 150 Psalmen & Enige Gezangen – isometrisch. Dick Sanderman. 329 pagina's. Prijs € 59,95