Analogie
Is Kim Yong-un, de dictator in Noord-Korea, een nieuwe Hitler? Is het antisemitisme in Duitsland een voorbode van een nieuwe Holocaust? Zal de crisis rond Cuba in 1962 zich herhalen rond Noord-Korea? Dit, en vele andere vragen, kunnen worden gesteld als we de berichten in de media volgen. In Noord-Korea is een verschrikkelijk regiem aan het bewind. Het antisemitisme in Duitsland neemt toe. In het verleden hebben we allerlei erge dingen ervan ondervonden. Zal dit verleden zich herhalen? Dat is een klemmende en belangrijke vraag.
We moeten voorzichtig zijn met de gedachte dat het verleden zich zal herhalen. We noemen dergelijke gedachten: analogieredeneringen. Dit betekent dat iets ooit eens is gebeurd en dat het zomaar weer opnieuw kan gebeuren. De eerste wereldoorlog bijvoorbeeld is ontstaan op de Balkan. Spanningen op de Balkan zouden dus, gelet op dergelijke analogieredeneringen, zomaar weer tot een nieuwe wereldoorlog kunnen leiden. Een dergelijke gedachte is natuurlijk niet erg waarschijnlijk. Analogieredeneringen worden veel gebruikt maar zijn maar ten dele juist.
Neem bijvoorbeeld de analogie met Hitler. Hitler was een dictator over nazi-Duitsland. Hitler heeft een aantal buitengewoon ernstige dingen gedaan. Hij ontketende een wereldoorlog en hij was de drijvende kracht achter de moord op 6 miljoen joden. Zouden er vandaag weer nieuwe Hitlers kunnen opstaan? Een dergelijke gedachte kunnen we in de media voortdurend tegenkomen. Saddam Hussein bijvoorbeeld werd een nieuwe Hitler genoemd. En vandaag de dag kom je de parallel tegen tussen Kim Jong-un en Hitler. Maar zijn dergelijke analogieën ook steekhoudend? Daar valt nog wel het een en ander op af te dingen.
Hitler was een dictator over een van de allergrootste landen destijds in de wereld. Hitler was ook een man met een duidelijke ideologie. Bovendien kreeg hij een instrumentarium in handen waarmee hij ook daadwerkelijk een oorlog kon ontketenen. Kortom, we moeten Hitler wel plaatsen in de jaren 30 van de twintigste eeuw. En dan is het zonder meer opmerkelijk hoe deze man aan de macht heeft kunnen komen in een van de grootmachten van de wereld van toen
Vergelijken we dit met mensen als Kim Jong-un, Saddam Hussein en anderen dan blijkt dat het niet gaat om mensen die de macht krijgen in een wereldmacht. Het zijn allemaal lokale leiders die verschrikkelijk huishouden in hun eigen land. Maar het zijn echter geen leiders van een grootmacht in onze wereld. Op dit ene punt gaat de analogie met het verleden dus al mis.
Maar er zijn nog wel veel meer elementen waardoor we altijd moeten oppassen met analogieredeneringen. De wereld van de jaren 30 was een totaal andere wereld dan de wereld van vandaag. De wereld van de jaren 30 was bijvoorbeeld een wereld waarin communicatie over en weer tussen landen en staatshoofden uitermate ingewikkeld was. Vandaag de dag verloopt de communicatie veel sneller en is ook veel meer toegankelijk. Trump en Poetin ontmoeten elkaar en geven elkaar een hand. Churchill en Hitler hebben elkaar nooit ontmoet. Wat er in de huidige tijd allemaal aan communicatiemiddelen is, is onvergelijkbaar met hoe het in de jaren 30 ervoor stond. Aan het begin bijvoorbeeld van de eerste wereldoorlog wisten de grootmachten eigenlijk amper waar ze mee bezig waren.
Soms zijn er dingen die ongeveer gelijk zijn in de geschiedenis. Maar de geschiedenis zal zich nooit precies herhalen. Elke tijd heeft zijn eigen spanningen en problemen. Een christen mag echter weten dat Een is die boven deze tijd staat. De Heere regeert. Dat is echte troost in een wereld vol spanningen.
Ds. W. Visscher