Het grote 40-45 boek
Een beeld zegt meer dan duizend woorden, zo luidt het bekende spreekwoord. René Kok en Erik Somers, beiden verbonden aan het kennis- en informatiecentrum voor oorlog, Holocaust en genocide (NIOD), bekeken voor deze uitgave zo'n 15.000 foto's, genomen door beroeps- en amateurfotografen uit binnen- en buitenland. Ruim 400 foto's werden opgenomen in dit boek.
De laatste jaren duiken nog steeds amateurbeelden uit de periode 1940-1945 op. Bij de samenstelling van dit boek is ook gebruik gemaakt van opnamen die Duitse soldaten maakten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze hadden in hun uitrusting vaak een eenvoudige camera tot hun beschikking en verzamelden beeldmateriaal voor het thuisfront. Ze fotografeerden onder meer de inval van de Duitse troepen op Nederlands grondgebied. Door de beschikbaarheid van dit beeldmateriaal is het mogelijk een nog nauwkeuriger beeld te schetsen van deze gebeurtenissen.
In de herfst van 1944 werd door de bezetter een fotografeerverbod afgekondigd. Dit resulteerde in het maken van diverse clandestiene opnamen. Bijzonder zijn de zo geheten 'vensterbankfoto's' – clandestiene opnames van Jodenvervolging en razzia's, genomen vanachter gesloten vensters.
Het boek behandelt tien thema's: strijd, dagelijks leven, collaboratie, burgerslachtoffers, overwinning, nederlaag, verzet en terreur, vervolging, oorlogskind en kopstukken. De foto's worden in chronologische volgorde gepresenteerd en bevatten informatieve onderschriften betreffende de afgebeelde gebeurtenis en de herkomst van de foto. De pers- en propagandafoto's van zowel het Duitse leger als van de geallieerden zijn door middel van cursief afgedrukte teksten voorzien van de originele opschriften.
Veldgraf
Het dagelijks leven veranderde ingrijpend tijdens de Tweede Wereldoorlog. Desondanks gingen ondanks de rantsoenering van goederen en toenemende vrijheidsbeperkende maatregelen een aantal dingen ook gewoon door. Tot ver in de oorlog ging men nog op vakantie of een dagje uit, zo blijkt uit de foto op bladzijde 26 waar een stelletje op de fiets onderweg is naar de jeugdherberg Koningsbosch in Bakkum.
De emotie is tastbaar aanwezig bij drie Nederlandse vrouwen die stil staan bij het veldgraf van een Amerikaanse soldaat.(p.103). Een vrolijke opname vond plaats in de Merwehaven in Rotterdam: hier vandaan vertrok een groep Canadese bruiden met de 'Lady Rodney' naar het overzeese (p.107).
De zwart-wit foto van de burgerslachtoffers van het grote bombardement op Dresden, op 14 en 15 februari 1945 vlogen twaalfhonderd Amerikaanse en Britse bommenwerpers over de stad en wierpen daarbij in totaal vierduizend ton bommen af, spreekt boekdelen over het onmetelijke leed dat ook Duitse burgerslachtoffers trof. Daarnaast besteedt het boek ruim aandacht aan de Holocaust.
Elke foto in dit boek vertelt zijn indrukwekkende verhaal. Bladeren door dit boek betekent ook stil worden over het onrecht, de wreedheden en het onvoorstelbare leed in deze periode. 'Het grote 40-45 Boek' is een indrukwekkend boek en een bijzonder tijdsdocument.
N.B.: Het fotoboek is vanwege een aantal schokkende afbeeldingen minder geschikt om zelfstandig door kinderen bekeken te worden.
Het grote 40-45 boek
René Kok en Erik Somers
2016, uitgeverij W Books
368 blz., € 19,90
ISBN 978462 581715
+ Indrukwekkend!
+ Veel nooit eerder gepubliceerd beeldmateriaal