Kunst in Nieuw Rijsenburgh (deel IV, slot)
In deel III van deze serie werd verteld over de vier bijdragen uit 1976 van kunstenares Julia Braendle. Hieronder haar zeven wandtableaus die thans in de multifunctionele ruimte bij de Lukaskapel zijn te zien. In dit artikel treft u alle zeven tableaus aan en de toelichting erop zoals deze was opgenomen in het Eilanden-Nieuws van 24 december 1976.
Boeiend kunstwerk in 'de Samaritaan'
In de aula van het verpleeghuis de Samaritaan zijn een zevental Bijbelse voorstellingen aangebracht. Zij bedoelen juist in deze kerk- en uitvaartruimte het Woord van God bij de bezoekers centraal te stellen. De opdracht tot het ontwerpen en vervaardigen van deze werkstukken werd verstrekt. aan de kunstenares Julia Braendle uit Bingelrade. Daarbij werd er van uitgegaan dat eigentijds en nochtans begrijpelijk de hoofdmomenten uit de Heilige Schrift zouden worden weergegeven. De werken zijn opgebouwd uit stukjes gebrandschilderd glas en aangebracht op plastische ondergrond. Evenals een schilderij is elke voorstelling door dezelfde lijst voorzien, opgebouwd uit de twee oud kerkelijke symbolen: de vis (ichtus) en het zogenaamde kosmische kruis waaraan het latere kruisteken is ontleend.
Wie de prachtige kleuren wil zien van deze "muurschilderingen" die is van harte welkom in de Samaritaan. Wilt u de afbeeldingen in kleur zelf bezitten, dan kunt u straks de ansichten aan de receptie verkrijgen. U steunt zodoende ook het welzijnszorgfonds van de Samaritaan bewoners. Graag grijpen we de aangeboden gelegenheid van de redactie van het Eilanden-Nieuws aan om in deze Kerstuitgave elke afbeelding van een korte toelichting te voorzien.
Daarbij geven we in deze feestdagen de nadere meditatieve uitwerking aan de lezer van harte in overweging. Zegen en heil liggen immers alleen in het Woord besloten.
ds. J. T. Cazander, pred.-voorz . H.D.G.
Ark en Zondvloed
Als de maat van God vol is, valt met het oordeel niet te spotten. Zowel in het Oude als Nieuwe Testament speelt de zondvloed een grote rol. De elementen van ondergang en behoud (voor enkelen) vormen een voorspel en afspiegeling van het uiteindelijke laatste oordeel.
Iets van de panische angst is links onder bij mens en beest terug te vinden. Het allesverslindende water, nog één bergtopje steekt er boven uit, reikt met recht tot aan de lippen. Niettemin wordt toch dit tafereel beheerst door het teken van Gods trouw: de ark. De Heere zelf sloot achter Noach en de zijnen toe, waarbij het vee niet vergeten werd. Het anker als teken van de hoop symboliseert mede door haar afmetingen de nieuwe toekomst. Daar geeft ook Noach blijk van, die de duif met het takje ziet naderen als getuige van het zich herstellende leven. Links boven strandt de ark op de top van een berg, de dieren kiezen weer de vrije natuur en de opkomende zon maakt leven op aarde mogelijk.
Mozes en uittocht
Het gegeven van dit derde tafereel is allereerst Mozes. Uit het water getogen betekent zijn naam. De dochter van Farao kijkt neer op het mandje van biezen in de Nijl, de rivier die vele jongetjes der Israëlieten verzwolg. De papyrusplant markeert de nevenstaande afbeelding.
Droogvoets trekt het volk der Hebreeën door de Rode Zee, beladen met huisraad en geschenken. Kinderen huppelen vrolijk tussen de grote mensen door, terwijl de stoet wordt aangevoerd door dezelfde Mozes, die te herkennen is aan zijn onafscheidelijke staf. Doelbewust en verzekerd gaat de leidsman als een padvinder zijn weg, terwijl het leger van Farao het volk op de hielen zit. De Egyptische wagenmenners vuren hun paarden aan met hun zweep, het symbool van de slavendrijvers uit de jeugd van Mozes toen Gods volk vierhonderd jaar onderdrukt werd. Het water dat in het boek Exodus zo'n grote rol speelt zal nu de wagens en ruiters van het gehele leger van Farao bedekken.
Kruisdood van Jezus
Het lijden van de Man van smarten vindt haar hoogte- en dieptepunt in de kruisdood. Daarbij valt de (verdiende) kruisdood van moordenaars in het niet. Zij blijven dan ook slechts zichtbaar op de achtergrond, terwijl de gekruisigde Jezus het tafereel beheerst. Let op het linker kruis met de verticale armen naar boven, waaraan de reeds gestorven behouden moordenaar hangt. De laatste vijand, die Hem teniet doet is de dood. De evangelist Johannes meldt ons, dat een der krijgsknechten Zijn zijde doorstak met een speer, en terstond kwam er bloed en water uit ten bewijze dat Christus, de Zoon van God, gestorven was. Er was geen twijfel meer mogelijk, hoezeer twijfel en ontzetting op de gezichten van de beide Maria's (rechts onder) te lezen staan. Aan de andere kant van het kruis wordt een honende vinger uitgestoken "indien Gij de Zoon van God zijt, zo kom af"; een vuist gebald en is nog juist een vergramde Farizeeër zichtbaar. We moeten daarbij onwillekeurig denken aan de woorden van Simeon bij de besnijdenis gesproken: "een zwaard zal door uw ziel gaan, deze is gezet tot een val en opstanding van velen in Israël".
Kind met wolf en lam
Het laatste tafereel laat ons het herstel van alle dingen zien. De profeet Jesaja had dit al voorzien; in het elfde hoofdstuk ziet hij de wolf met het lam verkeren, het kalf en de jonge leeuw (links onder) en een klein jongske zal ze drijven. Deze beelden worden wisselend door Johannes in het boek Openbaring nader uitgewerkt. Buiten zullen zijn de doodslagers afgodendienaars, hoereerders en allen die onrecht doen. Maar op de nieuwe aarde zal nergens leed zijn. noch verderf, want de aarde zal vol zijn van de kennis des Heeren. Dat is een heerlijk toekomstbeeld voor allen die geschreven zijn in het boek des levens des Lams. En die allen worden in het tableau (links boven) vertegenwoordigd door het terugkerende eerste mensenpaar, Adam en Eva. Wij zien hen terugkomen om samen de cirkel van Gods trouw en almacht (de zon) binnen te rijden.
Het grote verschil met het eerste tafereel (Genesis) is dat zij deze nieuwe staat van(eeuwig) leven nooit meer zullen verliezen. Die stad behoeft geen zon noch maan, want de heerlijkheid Gods heeft haar verlicht en het Lam is haar kaars (Openbaring 21).
Geboorte en vlucht
Het eerste hoogtepunt uit het Nieuwe Testament is ongetwijfeld de geboorte van het in doeken gehulde Christuskind. De uitdrukking op het gezicht van Maria is er een van tere moederzorg en trots. De blik van Jozef roept vele vragen op; geen wonder als zelfs wijzen uit het Oosten (links onder), geleid door een ster (van David) het Kind met een bezoek en geschenken vereren. Ook deze "drie koningen" gaan het Kind met vragende ogen tegemoet.
De harde werkelijkheid wordt het Kindeke Jezus niet gespaard. Juist Hij zal immers in de wereld verdrukking hebben en dat begint al vroeg. Links boven zien we de ouders met hun Kind bij nacht op de vlucht naar Egypte. Het land waar Mozes en het Israëlitische volk uittrok is nu ballingsoord voor de grote Zoon der Hebreeën. Het heeft er alle schijn van, dat niet God, de Vader van dit Kind, regeert, maar koning Herodes, die Kind en ouders opjaagt om te ontkomen aan de niets ontziende hand van de kindermoordenaar van Bethlehem. Let eens op de haast waarmee Jozef voortsnelt en de genegenheid waarmee Maria op de ezel Jezus omringt.
Schepping en zondeval
Naar de geschiedenis uit het begin van het boek Genesis is aan de rechterzijde van de voorstelling het eerste mensenpaar, Adam en Eva, uitgebeeld. Zij staan onder het beschermende teken van Gods' almacht, de zon. En zij weten zich allerwege omringd door de heerlijkheden van het paradijs, waarvan de weelderige bloemenpracht getuigt. Binnen hun bereik hangt echter de verboden vrucht aan de boom der kennis des goeds en des kwaads. De slang is een en al actie om de verleidelijke influisteringen bij het eerste mensenpaar in het oor te blazen.
De gevolgen zijn met recht rampzalig te noemen. Links onder wordt het ongelukkige paar verdreven uit de hof van Eden, terwijl een engel de teruggang tot het paradijs blokkeert. De afgrijselijke gevolgen van de zonde vinden hun dieptepunt in de vreselijke eerste broedermoord. U kunt links boven in de voorstelling Kaïn waarnemen, die op het punt staat zijn (tweeling)broer Abel neer te slaan.
Hemelvaart en Openbaring
Nog juist zijn de voeten zichtbaar van de naar de hemel varende Christus. Hij is reeds onttrokken aan het gezicht van hen, die achterblijven. Apostelen en vrouwen blikken verbaasd omhoog en naar elkaar; zij vragen zich vertwijfeld af hoe het nu verder moet zonder de lichamelijke aanwezigheid van hun Meester. Het linker deel geeft daar antwoord op.
De voorstelling laat de vier ruiters te paard zien uit Openbaring zes. Zij zullen gedurende Jezus' afwezigheid het wereldtoneel beheersen. De ruiter op het vale paard voert het zwaard om een vierde deel van de aarde te doden met ziekte. Het rode paard krijgt macht de vrede op aarde te verstoren, zodat de mensen elkaar zullen doden. De ruiter op het zwarte paard verzinnebeeldt de voedselschaarste, grote hongersnood zal de mensheid teisteren.
Maar boven alles uit (links boven) "ziet, een wit paard, en die daarop zat, had een boog; en Hem is een kroon gegeven, en Hij ging uit overwinnende, en opdat Hij overwon".
Ook in de (korte) tijd, dat Christus niet op aarde is, gaat Zijn werk toch door. Daar kunnen de apocalyptische schrikkelijke ruiters niets aan afdoen.
