Gemeentelijke schuldhulpverlening biedt helpende hand
Leven in armoede. Voor sommigen klinkt het misschien beladen, maar ook anno 2017 komt 't voor, meer dan menigeen vermoedt. Alleen, wat versta je onder armoede? Volgens een definitie van de Verenigde Naties is hiervan sprake wanneer je niet in je eerste levensbehoeften kunt voorzien doordat je daarvoor onvoldoende betaalmiddelen hebt. En die situatie doet zich voor ondanks alle welvaart die er is. Ook op Goeree-Overflakkee. Een aantal huishoudens op het eiland heeft maandelijks zo weinig financiële armslag dat elk dubbeltje dat voor de primaire behoeften uitgegeven moet worden eigenlijk teveel is. Voor wie het dagelijkse praktijk is om bij schuldeisers in het krijt te staan. En dan gaat 't alleen nog over de armoede die bekend is. Daarnaast bestaat nog veel verborgen armoe.
Tekst en foto's: Hans Villerius
Hoe kómt het dat mensen ook nu nog in zo'n situatie kunnen verkeren? We vroegen het aan drie medewerkers van de gemeente Goeree-Overflakkee die in hun dagelijks werk volop met armoede te maken hebben en die er speciaal zijn voor inwoners die het financieel niet (meer) trekken. Aan het woord zijn consulent schuldhulpverlening Colinda de Graaff, gezinsregisseur Leanne van Prooijen en beleidsadviseur Maatschappelijke Zaken Laura Heindijk.
Niet schamen
Er zijn twee dingen die ze vooral willen benadrukken: laat iedereen die in armoe verkeert of daarin terechtkomt zich daar níet voor schamen. "Het kan ons echt allemaal gebeuren. Of je een goede baan hebt, hoog opgeleid bent, het zegt niets. Door werkloosheid, echtscheiding, psychische problematiek, verslaving, er zijn tal van oorzaken waardoor iedereen in een situatie kan raken, al of niet tijdelijk, waarin je het financieel niet meer trekt. Het kan je, zonder eigen toedoen, overkomen. Dan is er niets waarvoor je je hoeft te schamen."
Niet te lang wachten
Het tweede wat ze willen beklemtonen: blijf niet te lang aanmodderen als het financieel niet (meer) gaat, maar kom er zo snel mogelijk mee naar de gemeente. Dan kan in een zo vroeg mogelijk stadium de oorzaak achter de armoede worden aangepakt. En kan voorkomen worden dat de situatie door opstapelende schulden dusdanig uit de hand loopt dat het misschien een paar jaar duurt voordat je weer in stabieler vaarwater komt, of dat huisuitzetting dreigt, of dat keer op keer de deurwaarder bij je op de stoep staat. Het geeft allemaal nóg meer druk en spanning. "Hoe eerder je ermee komt, des te beter het is. Meld je bij het Sociaal Meldpunt van de gemeente. Wij zijn ervoor om de helpende hand te bieden", zo geven de dames aan.
Wel of niet problematisch
Eigenlijk zijn het meerdere helpende handen die uitgestoken worden nadat iemand het verstandige besluit heeft genomen om vanwege de financiële situatie die dreigt, of die al is ontstaan, zich tot het Sociaal Meldpunt te wenden. Door middel van gesprekken en een vragenlijst wordt dan een beeld gevormd van hoe nijpend de situatie is en wat daar de oorzaak van is, dit om vast te stellen welke vorm van hulpverlening het beste past. "Dat is echt voor iedere situatie verschillend en daarom keer op keer maatwerk", zegt consulent schuldhulpverlening Colinda de Graaff.
Stichting ZIJN
De niet-problematische schulden zijn minder 'zware' gevallen. Voor hulp is de Formulierenbrigade van Stichting ZIJN dan dikwijls de aangewezen instantie. "Die heeft hier vooral een preventieve rol en mogelijkheden om kleine betalingsregelingen te treffen", vertelt Colinda. "Of mensen worden wegwijs gemaakt in de diverse voorzieningen die er zijn op het gebied van de Bijzondere Bijstand (aanvullende inkomensmaatregelen, zoals bijzondere bijstand, toeslagen, kwijtschelding etcetera). Veel mensen die daarvoor in aanmerking komen, weten niet welke mogelijkheden tot ondersteuning de gemeente en andere organisaties bieden. Voorzieningen om toch in de samenleving te kunnen participeren, om toch die wasmachine aan te kunnen schaffen die kapotging, om toch je kindje mee op schoolreis te laten gaan, enz."
Mensen mogen zich trouwens ook zelf bij Stichting ZIJN aanmelden. "Dat kan fijn zijn wanneer ze het als een te grote drempel ervaren om bij de gemeente aan te kloppen. Maar ook als mensen het niet zien zitten om de formulieren in te vullen die nodig zijn bij een hulpvraag. Dan heeft Stichting ZIJN de Formulierenbrigade die daar voor de doelgroep graag behulpzaam bij is."
Op het gebied van hulp bij armoede werken de gemeente en Stichting ZIJN dus nauw samen.
Maar ook zoekt de gemeente verbinding met andere partners in de samenleving, zoals kerken, de woningbouwverenigingen, water- en energiemaatschappijen, met als doel zo veel mogelijk ook aan preventie te kunnen doen.
Schuldhulpverlening
Schuldhulpverlening verloopt via de gemeente en hiervoor wordt een intensieve route bewandeld. Leidend is dat de cliënt zelf gemotiveerd is deze route te gaan en dat hij of zij dat zélf doet. De gemeente biedt vooral hulp en begeleiding. Daar gelden natuurlijk wettelijke regels en voorschriften bij. Voor iedere cliënt wordt een bij hem of haar passend plan van aanpak gemaakt. Daarna wordt eraan gewerkt om binnen drie jaar, in uitzonderlijke gevallen drie tot vijf jaar, de schulden geheel of gedeeltelijk af te lossen. Eerst via een minnelijk traject of 100% betalingsregeling, waarbij aan de schuldeisers een voorstel wordt gedaan om binnen een bepaalde periode tot gehele of gedeeltelijke aflossing te komen. Als niet alle schuldeisers daarin meegaan stelt de gemeente heroverwegingen op, een vernieuwde poging om alle schuldeisers over de brug te krijgen. Lukt dat nog niet, dan treedt het wettelijke traject in werking en dient de gemeente, in opdracht van de cliënt, een dwangakkoord/WSNP (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen) in bij de rechtbank. "Voor de schuldeisers blijft er dan wel minder over, waarom we altijd proberen de gang naar de rechter te voorkomen. Zo is de gemeente in zijn rol als schuldhulpverlener altijd voor twee partijen bezig, een soort mediator, zowel voor degene die schulden heeft als voor de schuldeiser", zegt Colinda. "En het is altijd mooi als 't lukt om tot een voor beide partijen bevredigende oplossing te komen". Nadat het hele traject doorlopen is en het dossier is gesloten, wordt na drie tot zes maanden nog even een vinger aan de pols gehouden bij de cliënt: hoe gaat 't nu, is er op sommige punten misschien nog hulp nodig?
Daarnaast wordt in het hulpverleningstraject natuurlijk ook de oorzaak aangepakt waardoor de schulden ontstonden. Dat laatste kan heel divers zijn en variëren van psychische problematiek, verslaving tot het niet kunnen houden van overzicht op de financiën.
Gezinsregisseur
Wanneer er sprake is van multi problematiek, dus als er op twee of meer leefgebieden problemen bestaan die van invloed zijn op het dagelijks functioneren, is er een speciale rol weggelegd voor de gezinsregisseur, vertelt Leanne van Prooijen over haar eigen werk. "De gezinsregisseur brengt samen met de cliënt in kaart wat er aan de hand is, of er al eerder hulp geweest is en in hoeverre de cliënt en het eigen sociale netwerk tot een oplossing kunnen komen. Indien nodig kan er professionele hulpverlening ingeschakeld worden. De gezinsregisseur maakt een ondersteuningsplan waarin duidelijk staat welke doelen er zijn, wie er betrokken zijn en wie aan welke doelen en acties gaat werken. De gezinsregisseur is er natuurlijk niet alleen voor gezinnen, maar ook voor alleenstaanden of alleenstaande ouders."
Aan actieve hulpverlening, zoals de schulphulpverlener, doet de gezinsregisseur niet. Diens functie is alleen coördinerend, erop toeziend dat iedere partij in het hulpverleningstraject doet wat die moet doen, dat daadwerkelijk datgene gebeurt wat gebeuren moet. En dat het werk van de ene partij er geen oorzaak van wordt dat dit averechts werkt op het werk dat de andere partij doet. Verder staat de gezinsregisseur middenin het netwerk van de cliënt – bijvoorbeeld jeugdondersteuningsteam, school, huisarts, politie of maatschappelijk werk – zodat dit snel ingeschakeld kan worden wanneer dat nodig is. Rondom de hulpverlening heeft de gezinsregisseur dus alles in kaart en heeft deze letterlijk de regie in handen van de samenwerkende disciplines.
Beleidsadviseur
Al dit werk is vanzelf onmogelijk uit te voeren als hiervoor geen consistent beleid bestaat. Daarom is er nóg iemand die, zij het uitsluitend op de achtergrond, een rol speelt in de hulpverlening bij armoede: de beleidsadviseur Maatschappelijke Zaken. Deze werkt eraan dat de gemeente beleid ontwikkelt en kaders vaststelt waarmee en waarbinnen de gemeente met het daarvoor beschikbaar gestelde budget de hulpverleningstaken uitvoert. Ook ziet de beleidsadviseur erop toe dat het beleid en de uitvoering ervan met elkaar blijven stroken. Daarnaast creëert de beleidsadviseur diverse voorzieningen in het kader van de Bijzondere Bijstand waardoor mensen ondanks hun armoede aan de samenleving kunnen blijven deelnemen. "Om daarvoor in aanmerking te komen hoef je niet eerst een bijstandsuitkering te hebben", zegt Laura Heindijk, "maar iedereen met een minimuminkomen kan hier een beroep op doen. Alleen weten velen niet wat de mogelijkheden zijn, zodat ze veel laten liggen. Dat is jammer."
Vandaar ook het welgemeende advies van de zijde van de drie gemeentelijke medewerksters: informeer bij het Sociaal Meldpunt van de gemeente Goeree-Overflakkee naar de mogelijkheden en speciale voorzieningen die er zijn wanneer armoede u treft. Wethouder Gerrit de Jong geeft aan: "De gemeente Goeree-Overflakkee biedt de helpende hand en helpt inwoners die behoefte hebben aan ondersteuning om balans te vinden in het leven. Er kan zo veel meer dan u denkt!"
Kijk voor meer informatie op www.goeree-overflakkee.nl/bijzondere bijstand of www.goeree-overflakkee.nl/bijstand of bel 14 0187 (vervolgens keuze 1 intoetsen).