Vogelgriepvirus ligt continue op de loer
ZUIDZIJDE – Spanning houdt Sjef en Hanneke de Baar en hun pluimveebedrijf in haar greep: zal op een kwade dag de vogelgriep ook hier uitbreken, of gaat 't ons voorbij? Die onzekerheid knaagt dagelijks aan het werk en aan het leven op kippenfarm Eibaar te Zuidzijde, en natuurlijk op het bedrijf van iedere pluimveehouder. Sinds in november vorig jaar variant H5N8 van Aviaire influenza – de Latijnse benaming van vogelgriep – Nederland binnendrong, doen Sjef en Hanneke er alles aan om het virus buiten de deur te houden. Een 'programma' aan maatregelen wordt nageleefd om besmetting te voorkomen. En oog en oor staan open om alert te zijn op het gedrag van de kippen.
Door Hans Villerius
Vogelgriep is zeer besmettelijk en komt in verschillende varianten voor, afhankelijk van het virus dat het veroorzaakt. Er wordt onderscheid gemaakt tussen laag- en hoogpathogene vogelgriep. Het eerste leidt niet tot ernstige ziekte onder dieren, het tweede wel. Afhankelijk van het type virus treft vogelgriep de ene keer vooral pluimvee, een andere keer roofvogels of een andere vogelsoort, en ook de symptomen verschillen per griepvariant.
Hoogpathogeen
De vogelgriep die nu heerst – vanuit buitenland door trekvogels meegebracht – is hoogpathogeen en zeer besmettelijk. De epidemie manifesteerde zich in Nederland nadat begin november vorig jaar de eerste dode watervogels werden gevonden. Door de huidige vogelgriep, die ook wel wordt aangeduid als Aviaire influenza A, worden vooral watervogels getroffen, maar voor kippen is deze griepvariant eveneens gevaarlijk, dodelijk zelfs. De ziekte verspreidt zich door direct contact met besmette dieren of door in aanraking te komen met besmet materiaal zoals mest, maar ook door de lucht kan het virus zich verspreiden.
In zeldzame gevallen kan vogelgriep ook op mensen worden overgebracht, maar alleen bij intensief direct contact tussen mens en besmette vogels. Mensen die ziek worden van vogelgriep krijgen over 't algemeen dezelfde klachten als bij een wintergriep. Het ziekzijn verloopt meestal mild, hoewel er in Azië verschillende vogelgriepvirussen zijn waar mensen ernstig ziek van worden. Door het huidige H5N8-virus zijn tot op heden echter geen ziektegevallen onder mensen geregistreerd.
Chagrijnig
Maar wat kun je ertegen doen dat het virus zich verder verspreidt, of dat het je eigen pluimveestapel aantast? Als belangrijkste overheidsmaatregel is er de ophokplicht voor de commerciële pluimveesector. Daar mogen de vogels dus niet meer buiten verblijven, maar moeten ze binnen worden gehouden. "Dat vinden de kippen niet leuk", weet Hanneke de Baar. "Onze uitloopkippen zijn gewend het hele jaar heerlijk buiten te scharrelen. Dan hebben ze 't naar de zin. Dat hoor je aan hun gezellige gekakel. Dat is nu anders, ze klinken echt chagrijnig, snauwerig. Gelukkig doen ze nog niet lelijk naar elkaar."
Douchen
Maar ook zelf hanteren Sjef en Hanneke strikte regels om zo veel mogelijk te voorkomen dat het vogelgriepvirus postvat op hun kippenboerderij. Optimale hygiëne, ongediertebestrijding, alert zijn op eet- en leggedrag van de kippen en iedereen die er niets te zoeken heeft op afstand van de kippen houden. Dat zijn in het kort de maatregelen die bij Eibaar meteen van kracht werden toen bekend werd dat het vogelgriepvirus weer in het land was. "Vooral hygiëne en ongediertebestrijding zijn belangrijk", zegt Sjef. "Het virus blijft lang in mest aanwezig. Daarom wisselen we hier niet slechts één keer, maar twee maal van schoenen vóór en na werkzaamheden in de stal. En alleen degenen die hier hoogstnoodzakelijk moeten zijn, komen daar binnen. Verder niemand. Moet de dierenarts de stal in, dan gaat hij eerst onder de douche. En als hij klaar is gaat hij er opnieuw onder. En natuurlijk wassen we ook zelf telkens onze handen en ontsmetten we ons steeds weer."
Discussie
"Verder is het belangrijk om ongedierte te bestrijden", legt Sjef uit. "Dat heb je in onze waterrijke omgeving best veel. Ratten, maar vooral ook muizen. Die brengen het virus zo bij je naar binnen. Het is niet onwaarschijnlijk dat pluimveebedrijven die door het huidige vogelgriepvirus zijn getroffen dit ook door ongedierte hebben opgelopen."
"Dat roept ook de discussie op of massale slacht op pluimveebedrijven binnen een straal van een kilometer van een door vogelgriep getroffen bedrijf wel terecht is", vult Hanneke aan. "De ziekte komt immers niet vanuit de stallen, maar door dieren van buitenaf."
De schadevergoeding die ontruimde pluimveebedrijven ontvangen is de dagwaarde van de dieren. Nog afgezien van dat dit vrijwel altijd minder is dan de gedane investering, ziet geen enkele kippenboer z'n levende have, die hij dagelijks met alle zorg omringt, graag gedood worden.
Monitoren
Overigens doet de pluimveesector, ook wanneer er geen sprake is van vogelgriep, er alles aan om uitbraken van de ziekte tegen te gaan. Vier keer per jaar worden alle vrije uitloopbedrijven, dus waar het pluimvee dagelijks naar buiten gaat, gemonitord op vogelgriep. Daarnaast geldt een meldingsplicht wanneer er uitval wordt geconstateerd of als het pluimvee slechter eet of minder eieren legt. Tot een bepaald percentage kan van afwijking melding worden gedaan bij de dierenarts, daarboven moet de rijksoverheid worden ingelicht. Er wordt dan onderzocht wat er speelt. Meestal is er geen sprake van vogelgriep, maar op deze manier probeert men wel zo snel mogelijk de vingers erachter te krijgen wanneer er iets niet helemaal is zoals het zou moeten.
Wanneer daadwerkelijk vogelgriep op een pluimveebedrijf wordt vastgesteld, wordt per situatie beoordeeld welke maatregelen nodig zijn om verspreiding te voorkomen. Bij hoogpathogene vogelgriep wordt het pluimvee geruimd en wordt in het gebied een vervoersverbod voor pluimvee ingesteld. Daarnaast wordt bekeken welke persoonlijke beschermingsmaatregelen nodig zijn voor degenen die in de stallen komen.
Particulieren
Sjef en Hanneke benadrukken dat het heel belangrijk is dat ook particuliere kippenhouders hun dieren binnenhouden zo lang het vogelgriepvirus rondwaart. "Een besmetting heb je zo. En het raakt niet alleen je eigen dieren, maar het héle gebied om je heen draait mee in de maatregelen die dan van kracht worden, dus ook de gevestigde pluimveebedrijven. Gelukkig zien we dat ook hobbykippenhouders in onze directe nabijheid momenteel hun dieren afgeschermd bewaren, maar er zijn ook plekken op het eiland waar mensen hun kippen gewoon nog buiten laten lopen. Ze vormen een serieuze bedreiging…!"
Eierverkoop
Sjef weet niet hoe lang de huidige vogelgriepepidemie nog aan zal houden. "Vogels die het virus bij zich hebben, zijn drie weken lang besmettelijk. Dat maakt waarschijnlijk dat het al langere tijd duurt en dat de dreiging niet zo maar voorbij zal zijn."
Economische schade ondervindt Eibaar niet van de maatregelen om het virus op afstand te houden. Het bezorgt ze alleen meer werk door de hygiënevoorschriften en ze zijn natuurlijk meer kwijt aan ontsmettingsmiddelen. Maar de eierverkoop, ook aan de boerderij, gaat onverminderd door.
Melden
Mensen die dode wilde vogels aantreffen worden geadviseerd deze niet aan te raken. En wanneer drie of meer dode wilde eenden, zwanen of ganzen of meer dan twintig andere vogels op één plek worden gevonden, kan hiervan melding worden gemaakt bij het meldpunt Dierziekten van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, tel. 045 5463188.