Jeanne Buijs-De Wit met een deel van de verzameling en een oude schoolplaat, beschikbaar gesteld door het streekmuseum (Foto: Mirjam Terhoeve).
Jeanne Buijs-De Wit met een deel van de verzameling en een oude schoolplaat, beschikbaar gesteld door het streekmuseum (Foto: Mirjam Terhoeve).

Tentoonstelling over katholiek basisonderwijs Achthuizen en Oude-Tonge

Algemeen 1.380 keer gelezen

ACHTHUIZEN/OUDE-TONGE - Morgen (zaterdag 12 september) is er weer de landelijke Open Monumentendag. Dit jaar is het thema leermonument. In het teken daarvan zijn er in Achthuizen en Oude-Tonge tentoonstellingen te bekijken over het katholiek basisonderwijs door de jaren heen. Deze zijn in de katholieke kerken van beide dorpen. Van 10.00 tot 16.00 uur kan iedereen vrijblijvend binnenlopen en zich aan de hand van foto’s, dia’s, teksten en gebruiksvoorwerpen een beeld vormen over de schooltijd van vroeger tot nu.

Door Mirjam Terhoeve

Een groot aantal oude foto’s, geschriften en interviews neemt de bezoekers mee terug in de tijd. Jeanne Buijs heeft veel tijd gestoken in het verzamelen van het materiaal voor het dorp Achthuizen. Heel blij is ze met de schoolspullen die ze van het Streekmuseum mag gebruiken. “Ze roepen zoveel herinneringen op”, zegt ze. “Het is inderdaad tijdrovend, maar vooral ook heel leuk en interessant. Je komt dingen te weten waarvan je nooit had gehoord. Maar het is uiteindelijk wel een stukje geschiedenis van het dorp en eigenlijk van iedereen die in het verleden hier op school heeft gezeten. Het is dan ook zo jammer dat tijdens de watersnoodramp het gehele schoolarchief verloren is gegaan.”

Zusters en broeders

Buijs heeft daarom veel gehad aan de informatie van Cor Koene. Koene heeft zich jarenlang verdiept in de geschiedenis van Achthuizen en dat op schrift gesteld. Hieruit blijkt bijvoorbeeld dat rond 1850 de kinderen uit Achthuizen in de Langstraat schrijfles kregen. Daar was maar één lokaal, wat door het schoolhoofd ook gebruikt werd voor het slachten van het varken. Pas in september 1864 besloot het kerkbestuur tot de bouw van een gesticht, met daaraan een zusterhuis, waarin ook lager onderwijs en een bewaarschool zouden komen. De bouw kostte 17.000 gulden. In 1866 was het klaar en toen kwamen de eerste zusters naar het dorp. Zij gingen zorgen voor het onderwijs. Rond 1900 werden er nog eens vier lokalen bijgebouwd en konden alle 300 kinderen uit het dorp naar school. De school en de kerk waren dus sterk aan elkaar verbonden. Vanaf 1920 worden alle scholen in Nederland door het Rijk gefinancierd, maar het beheer bleef onder het kerkbestuur. In 1929 werd de Sint Jozefschool gebouwd. Eerst met zes lokalen, later kwamen daar twee kleuterlokalen bij.

Na de inundatie van 1944 kwamen de nonnetjes echter niet meer terug naar Achthuizen, tot groot verdriet van de school en het dorp. Gelukkig slaagde het schoolbestuur erin om in november 1945 broeders uit Baarle-Nassau naar Achthuizen te halen om het onderwijs te gaan verzorgen. Dat ging wel met enige veranderingen gepaard. De school werd gesplitst in een jongens- en een meisjesschool. De broeders waren jong en mochten niet aan het Achthuizens vrouwelijk schoon worden blootgesteld. De jongens kwamen onder de hoede van broeder directeur, de meisjes onder juffrouw Annie de Waal. Ook het schoolplein werd in twee stukken verdeeld met een schutting ertussen. Later zijn deze weer verwijderd en gingen jongens en meisjes samen naar school.

Afstanden

“Er is zoveel veranderd in de loop der jaren”, zegt Jeanne Buijs. “Het gesticht klinkt in de huidige tijd heel vreemd, maar het was eigenlijk gewoon een kosthuis voor kinderen van het eiland, die in eigen dorp geen katholiek onderwijs konden volgen. De afstanden waren in die tijd immers moeilijk te overbruggen. Dat bleek zelfs tot de komst van de bruggen in 1964. Veel katholieke docenten kwamen van elders en moesten gebruik maken van de boot. Ook bij ons thuis hadden we doordeweeks onderwijzers in de kost. De Sint Jozefschool werd in 1991 afgebroken voor nieuwbouw en tegenwoordig krijgen de kinderen les in ‘De Achtsprong’, gelegen achter het voormalig klooster.” Voor de geschiedenis van latere jaren heeft Buijs contact gehad met verschillende dorpsgenoten. Onder anderen Jaap Vervloed, Theo Jacobs en Corrie Huibrechtse hebben hun herinneringen gedeeld en oud-docent Bart van Wezel heeft vele foto’s beschikbaar gesteld voor de tentoonstelling. Dit, en nog veel meer, is allemaal te zien, te horen en te lezen op 12 september.

Tentoonstelling Oude-Tonge

In Oude-Tonge is er eveneens een tentoonstelling te bewonderen over het katholiek onderwijs. Deze is van 10.00 tot 15.30 uur in de Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk aan de Nieuwstraat 8. Er zijn tal van foto’s (van zelfs begin 1900) en verschillende voorwerpen. Ook zijn er video’s te bekijken van interviews met prominente figuren uit de geschiedenis. Denk daarbij aan voormalig schooldirecteur Peter van Dijk en oud-pastoor Jan van Goosen. Bezoekers kunnen tevens een kijkje nemen in de naastgelegen voormalige Katholieke school, die inmiddels is verbouwd en bewoond. De kerk staat deze dag ook open in het kader van Nationale Orgeldag. Organist Ron Braber zal hiervoor aanwezig zijn.

De organisatoren hopen op vele belangstellenden. Uiteraard met inachtneming van de coronavoorschriften.

Het toenmalige St. Jozefgesticht.
Sint Jozefschool in 1970.

Uit de krant