Nieuwe brochure erfgoedlijn is ideale gids Hoog tijd om havenkanalen te ontdekken en te beleven

Erfgoedlijn

Een erfgoedlijn combineert monumenten, landschap en water en vertelt een belangrijk verhaal van onze geschiedenis. Het is een geografische structuur mét een verhaal. In Zuid-Holland zijn er zeven: Atlantikwall, Trekvaarten, Waterdriehoek, Limes, Landgoederenzone, Oude Hollandse Waterlinie en Goeree-Overflakkee. Ze hebben alle een netwerkende erfgoedtafel.

De erfgoedlijn Goeree-Overflakkee richt zich op erfgoed dat gerelateerd is aan het water. Het verhaal van de erfgoedlijn gaat over het leven met en overleven van het water als vriend en vijand.

Het uiteindelijke doel – van alle erfgoedlijnen – is het erfgoed behouden voor de toekomst en het doorgeven daarvan aan volgende generaties. Dat gebeurt onder andere door monumenten te restaureren en een nieuwe bestemming te geven, recreatieve routes te ontwikkelen, publieksevenementen te organiseren en verhalen te vertellen. Daarbij zijn ook veel vrijwilligers actief.

De inzet van de provincie is de jeugd meer te betrekken bij erfgoed. Met de CSG Prins Maurits op Goeree-Overflakkee zijn gesprekken gaande om jongeren erfgoedprojecten te laten uitvoeren.

GOEREE-OVERFLAKKEE – Zeven havenkanalen, alle zeven met een eigen verhaal: Goedereede, Stellendam, Dirksland, Sommelsdijk, Middelharnis, Oude-Tonge en Ooltgensplaat. Ze zijn te ontdekken en te beleven, je kunt er wandelen, fietsen, varen, eten en drinken. Dat – gecombineerd met tips, weetjes en de globale geschiedenis van de havenkanalen – is allemaal te vinden in de brochure ‘Trek eropuit naar de havenkanalen’, die zojuist is verschenen. De brochure is een uitgave van de erfgoedlijn Goeree-Overflakkee.

Door Kees van Rixoort

De erfgoedlijn Goeree-Overflakkee is een initiatief van de provincie Zuid-Holland. De provincie besteedt er ook veel geld en energie aan, evenals andere overheden, organisaties, verenigingen, stichtingen, ondernemers en dorpsraden die erfgoedlijnprojecten uitvoeren. Al deze ‘clubs’ vergaderen aan de erfgoedtafel, onder voorzitterschap van wethouder Daan Markwat. Hij en gedeputeerde Willy de Zoete van de provincie Zuid-Holland vertellen over de havenkanalen, waarom iedereen ze zou moeten ontdekken en welke rol de brochure daarbij kan spelen.

Niet altijd bekend

“De havenkanalen hebben een belangrijke functie gehad in de ontwikkeling van het eiland, maar nadat ze hun vroegere functie verloren hebben, is dat misschien niet altijd even bekend”, zegt de voorzitter van de erfgoedtafel. “Doordat steeds nieuwe gebieden werden ingepolderd, kwamen dorpen steeds verder van zee te liggen, waardoor ze lastiger te bereiken waren. De havenkanalen waren hier de oplossing voor. Maar met de komst van het gemotoriseerd vervoer en de afname van het transport en personenvervoer over water is die functie geleidelijk afgenomen.”

Volgens gedeputeerde Willy de Zoete zijn de havenkanalen op Goeree-Overflakkee bijzonder. “Havenkanalen zijn sporen uit het verleden. Elk havenkanaal vertelt het verhaal over de geschiedenis van het eiland, de betekenis van het water en het vervoer op en naar het eiland. De erfgoedtafel heeft eind 2019 een cultuurhistorisch onderzoek laten uitvoeren naar de mogelijke uniciteit van de havenkanalen. Daaruit blijkt dat, hoewel de havenkanalen als fenomeen niet uniek zijn, ze wel onlosmakelijk verbonden zijn met de geschiedenis van Goeree-Overflakkee. Daarbij is de hoeveelheid van zeven havenkanalen op één eiland opmerkelijk.”

Ook daarom zou iedereen eens een kijkje moeten nemen bij de havenkanalen, vindt Daan Markwat. “Vandaag de dag vormen de kanalen lijnen in het landschap, die zich uitstekend lenen om op te varen. In sommige gevallen lopen er ook fiets- of wandelpaden naast. Omdat het een unieke vorm van cultuurhistorie is, besteden we hier ook aandacht aan door bijvoorbeeld kades, havenkommen en steigers op te knappen, door het mogelijk maken van activiteiten zoals varen, fietsen of wandelen en door bijvoorbeeld informatiepanelen te plaatsen. Het beleefbaar maken van erfgoed levert zowel vanuit cultuurhistorisch als recreatief perspectief toegevoegde waarde op.”

Verborgen parels

Daar is gedeputeerde De Zoete het van harte mee eens. “De havenkanalen zijn verborgen parels in het landschap. De rijke geschiedenis is door de erfgoedtafel bij een aantal havenkanalen al teruggebracht en tot leven gewekt. Bezoekers van alle leeftijden kunnen leren over de cultuurhistorische waarden van de havenkanalen en het omringende cultuurhistorische landschap.”

Zowel de voorzitter van de erfgoedtafel als de gedeputeerde ziet de brochure ‘Trek eropuit naar de havenkanalen’ als een ideale gids om op ontdekkingstocht te gaan. “Een handreiking naar onze inwoners en naar toeristen”, zegt Markwat. “De brochure brengt de havenkanalen naar de mensen toe. We hopen hiermee interesse te wekken, zodat mensen de havenkanalen en ons daaraan gerelateerde erfgoed op locatie gaan beleven.”

Willy de Zoete: “De brochure is een waardevolle handreiking om gericht eropuit te trekken naar de havenkanalen, voor een dag of voor een meerdaags bezoek. In de brochure staat per havenkanaal beschreven wat er te zien en te beleven valt. Bijvoorbeeld de bijzondere kunstkruimelroutes onder leiding van een ambassadeur, varen in een heuse zalmschouw of trapkajak, meedoen aan een speurtocht, een bijzondere workshop volgen, fietsen, wandelen of genieten van het mooie uitzicht. Voor toeristen en recreanten een mooie gelegenheid om Goeree-Overflakkee te leren kennen.”

Uitgebreid verkennen

Voor Daan Markwat hebben de havenkanalen niet veel geheimen. Als geboren en getogen bewoner van Goeree-Overflakkee kent hij ze goed en fietst hij er regelmatig langs. “Ik ben echter van mening dat veel mooie plekjes op ons eiland nog niet de aandacht van onze inwoners en bezoekers krijgen, die ze verdienen. Vandaar dat het belangrijk is dat we ons (aan water gerelateerde) erfgoed nog beter onder de aandacht brengen, daar waar nodig opknappen en zo goed mogelijk beleefbaar maken. De constructieve samenwerking met de provincie Zuid-Holland en alle andere betrokken partijen in de erfgoedlijn Goeree-Overflakkee levert daar een grote en gewaardeerde bijdrage aan.”

De nieuwe brochure komt voor veel eilanders, toeristen en recreanten als geroepen. Zo ook voor gedeputeerde Willy de Zoete. “Het eiland is prachtig, veel mensen kennen het nog niet of onvoldoende. Ik ben zelf al regelmatig op het eiland geweest, maar heb nog niet bewust een havenkanaal bezocht. Toen ik in juni fort Prins Frederik bezocht – mijn eerste kennismaking met Ooltgensplaat – was ik verrast door het charmante dorp. Ik zou er zo gaan recreëren. Het havenkanaal van Ooltgensplaat én de andere havenkanalen wil ik uitgebreid gaan verkennen. Mét de brochure in de hand!”

‘Trek eropuit naar de havenkanalen’ is vanaf deze week voor 2 euro te koop bij het VVV Inspiratiepunt in Ouddorp. Later is de brochure ook op andere locaties verkrijgbaar.