Basaltzuiltjes op de stroomgaten van 1953

GOEREE-OVERFLAKKEE – De watersnoodramp is een zwarte bladzijde in de geschiedenis van ons eiland. Een groot aantal monumenten herinnert ons aan de vele slachtoffers, Binnenkort komen daar wat monumentjes bij. In de nacht van 1 februari 1953 braken vele dijken door, waardoor er enorme stroomgaten ontstonden. Tegenwoordig is hier op de dijken niets meer van terug te zien en daarom worden er basaltzuiltjes geplaatst, precies op de plekken van deze doorbraken. Op Goeree-Overflakkee komen ze vooralsnog op vijftien locaties op de buitendijken. Het idee is om op de dijk naast het zuiltje te gaan staan en in gedachten de situatie in februari 1953 enigszins voor te stellen.

Door Mirjam Terhoeve

Het project ‘Markering Stroomgaten’ is een initiatief van het Watersnoodmuseum in samenwerking met de Waterpoortgemeenten, waartoe ook Goeree-Overflakkee behoort. Het project wordt de grootste openluchttentoonstelling van het Watersnoodmuseum met in totaal 96 zuiltjes vanaf Texel tot Zeeuws Vlaanderen. Tijdens de Stormvloed van 1 februari 1953 brak een groot aantal dijken door. De grootste vernielingen van de dijken waren de stroomgaten. Deze gaten waren zo diep uitgeschuurd, dat het water dag en nacht de polders kon in- en uitstromen. Deze waren dan ook het moeilijkst te dichten. In het gehele rampgebied ontstonden er 96. Het doel van het markeringsproject is het zichtbaar maken van deze plekken, omdat er nu niets meer te zien is van die grote vernielingen van de dijken en het land erachter.

Betekenis

Als markering van de stroomgaten is het stroomgatpaaltje ontworpen dat gehouwen wordt uit een hergebruikte basaltzuil. Bovenop komt het stroomgat-symbool en op een zijkant de code en het nummer van het gat per eiland. Ook wordt de datum van het ontstaan vermeld en de datum waarop het gat werd gedicht. Met een smartphone kan men via de website stroomgat.nl direct de bij het paaltje behorende beelden en verhalen van februari 1953 oproepen; de situatie van toen wordt zo nog beter voorstelbaar. Om de stroomgatpaaltjes bovenop de kruin van de dijk vanaf de weg gemakkelijker te kunnen vinden, wordt op het asfalt een extra markering aangebracht. De betekenis van de stroomgatpaaltjes is drieledig: 1. Ze markeren een belangrijke gebeurtenis in onze geschiedenis. 2. Ze vormen een plek van herinnering voor hen, die de ramp hebben meegemaakt. 3. Het geeft de opdracht, dat dit nooit meer mag gebeuren en we waakzaam moeten blijven.

Inspiratie

Het idee voor deze markeringen komt van Koos Hage uit Rotterdam. Tijdens zijn werkzame leven als hoofd monumenten bij de gemeente Rotterdam, was hij actief voor een vergelijkbaar project met betrekking op het bombardement van 14 mei 1940. De begrenzing van verwoeste gebied, de Brandgrens, is in Rotterdam gemarkeerd met ingegraven spots waarvan de lens is voorzien van een symbool met een vlam. Deze markering maakt duidelijk welk gebied na de oorlog is herbouwd. Hage, die veel interesse heeft in de historie van ons land, besloot na zijn pensionering weer een dergelijk project op te pakken, maar dit keer met betrekking tot de watersnoodramp, die hij zelf op vijfjarige leeftijd meemaakte in Stavenisse. Vele uren was hij bezig om alle informatie over de stroomgaten te vergaren. Dit resulteerde in het boek ‘De Atlas van de Watersnood 1953’, wat hij in 2015 presenteerde in het watersnoodmuseum. “De hobby werd al gauw een dagtaak”, vertelt hij. “Per stroomgat moest alle informatie verzameld en beschreven worden. Hiervoor heb ik veelvuldig contact gehad met de archieven (op Goeree-Overflakkee met Jan Both) en met allerlei betrokken instanties zoals de waterschappen, gemeenten, Rijkswaterstaat en natuurlijk het watersnoodmuseum. Het is een mooi naslagwerk geworden wat mede door bijdragen van voornoemde partijen en diverse fondsen gedrukt kon worden.”

Plaatsen markeringen

“Bij het watersnoodmuseum was men het er meteen over eens om ook bij de stroomgaten markeringen te plaatsen”, gaat Hage verder. “Dus daar ben ik vervolgens mee aan de slag gegaan. Na jaren van intensieve voorbereiding werd in maart dit jaar het eerste basaltzuiltje nabij Willemstad onthuld. Inmiddels staan er al diverse exemplaren in West-Brabant en Zeeland. Ook op Goeree-Overflakkee komen er voorlopig 15. Deze paaltjes zijn al klaar en de vergunningen zijn aangevraagd. We hopen dus dat ze ook hier binnenkort geplaatst kunnen worden. Net als in de andere regio’s zorgt de gemeente voor de financiering van de paaltjes. Ik ben dan ook zeer dankbaar voor alle medewerking, die ik tijdens mijn onderzoek heb gekregen.”

Toegevoegde waarde

De gemeente laat in een reactie weten, graag mee te werken aan het project: “De gemeente is betrokken bij dit project vanuit Waterpoort, het samenwerkingsverband tussen de gemeenten in Noord-Brabant. Zeeland en Zuid-Holland. Het project is een goede manier om het verhaal van de watersnoodramp nog beter zichtbaar en beleefbaar te maken. Ook worden op een bijzondere manier de verschillende locaties binnen en buiten de gemeente met elkaar verbonden. De bijbehorende verhalen en oude afbeeldingen, die zijn verzameld kunnen straks online of bij het Watersnoodmuseum zelf bekeken worden. Daarnaast worden routes uitgezet zodat mensen de verschillende plekken kunnen bezoeken én bekijken. Wij zien het project dan ook als een toegevoegde waarde voor ons eiland.”