100 jaar geleden overleed Ouddorps huisarts aan de Spaanse griep

OUDDORP - 'Onze goede dokter is niet meer. Wij zullen zijn vluggen stap langs straten en wegen niet meer vernemen, zijn gullen lach niet meer hooren, zijn opgeruimd spreken moeten missen. Vrijdagavond moest hij gaan liggen om niet meer op te staan; reeds Maandagavond stierf hij, 46 jaren oud. Heden (Donderdag) namiddag had de begrafenis plaats. Dokter Crucq was algemeen geacht en bemind. Op welke uren van dag of nacht hij geroepen werd, steeds was hij bereid om te komen, nooit onderscheid makende tussen rijk of arm. Daarom zal hij lang bij ons in gezegende herinnering blijven.' Aldus een bericht in de Maas- en Scheldebode van 23 november 1918.

Tekst A.J. Nelis

Droevige berichten

Het plaatselijk nieuws in deze krant vervolgt onder OUDDORP: 'De gevallen van de griep worden veel ernstiger. Behalve onzen geneesheer wachten, bij het schrijven van dit bericht nog drie lijken om begraven te worden: een kind van twee jaren, een jonge man van 25 en een jonge dochter van omstreeks 20 jaren. De dood heeft onze vensteren beklommen. Leer ons alzoo onze dagen tellen, o Heere! Opdat wij een wijs hart bekomen.'

Dokter K.C. Crucq was een van de vele slachtoffers van de tweede Spaanse griepgolf die in 1918 ons land en grote delen van de wereld teisterde. In totaal zijn er toen drie griepgolven geweest: in de zomer en in de herfst van 1918 en de laatste in 1920. Alleen al in Nederland stierven in die tijd 21.284 mensen aan de Spaanse griep, die wel 'een windvlaag des doods' genoemd werd. Tellen we daar de sterfgevallen aan longontsteking bij op, dan komen we op zo'n 38.000 slachtoffers! Op Goeree-Overflakkee vielen de meeste slachtoffers in de maand november van het jaar 1918. De eilandelijke periodieken uit die tijd bevatten veel overlijdensadvertenties en uit het plaatselijk nieuws valt op te maken dat er echt sprake is van een noodsituatie, die trouwens voor het hele land gold. In Middelharnis stonden op zondag 10 november 1918 13 overledenen, klein en groot, boven aarde. In het tweelingdorp Sommelsdijk nam de gevreesde griep nog steeds toe. Bijna alle gezinnen waren aangetast en er waren al doden te betreuren. Scholen werden gesloten en omdat er nog geen medicijn tegen deze griep bekend was, stonden de doktoren eigenlijk machteloos.

Dokter Crucq

Op 1 september 1896 vestigde dokter Karel Christiaan Crucq zich als huisarts in de gemeente Ouddorp. De jonge dokter (23) was op 22 september 1872 te Middelburg geboren. Toen hij 12 jaar was werd zijn vader na een smartelijk lijden op 51-jarige leeftijd door de dood weggenomen. Zijn moeder bleef met een vijftal kinderen achter. De weduwe zal niet onbemiddeld zijn geweest, want zoon Karel mocht na met goed gevolg zijn studie aan het gymnasium afgerond te hebben, zich verder aan de universiteit te Leiden gaan bekwamen voor geneesheer. In juni 1893 slaagde hij cum laude(!) voor zijn kandidaats-examen geneeskunde. Ouddorp kreeg dus een intelligente dokter, die ook heel bekwaam bleek te zijn.

Toen hij zich in Ouddorp vestigde was hij nog ongehuwd. Dat veranderde echter op woensdag 2 augustus 1899. Toen trad hij in het huwelijk met de 28-jarige Gerardine Jeannette Adelaide Hage uit Wolphaartsdijk. De jonge dokter met zijn vrouw waren de eerste bewoners van de in 1897 gebouwde dokterswoning aan de Hazersweg. Hun geluk kon niet op toen er op 10 augustus 1900 een jongetje geboren werd. Hij kreeg dezelfde namen als zijn vader en grootvader, Karel Christiaan, roepnaam Karel. Het huwelijksgeluk van de dokter en zijn vrouw zou helaas niet van lange duur zijn. Op woensdag 10 juni 1903 kwam de vrouw en moeder in het doktershuis te overlijden. Zij werd begraven op de algemene begraafplaats te Ouddorp aan de Dorpsweg, waar een opvallende grafsteen haar laatste rustplaats hier op aarde markeert. Wie moest er nu voor de bijna 3-jarige Kareltje zorgen? De moeder van dokter Crucq bracht uitkomst. Zij kwam inwonen bij haar zoon aan de Hazersweg en bestuurde zijn huishouding en de opvoeding van de kleine Karel met vaste hand tot aan haar dood op 21 mei 1917.

Alcoholcursus

In de beginjaren van de vorige eeuw was het drankgebruik op Flakkee een verschijnsel dat onder de jeugd en zelfs onder zeer jonge kinderen een verwoestende uitwerking had. Het was met name onderwijzer G. van Eck te Middelharnis die via de afdeling Sommelsdijk/Middelharnis van de 'Volksbond tegen drankmisbruik' de strijd hiertegen aanbond. Hij organiseerde enkele jaren in die gemeenten cursussen voor jongens en meisjes(!) van 12 tot 15 jaar om de gevaren van alcohol onder de aandacht te brengen. Hiervoor vroeg hij publiekelijk enkele huisartsen van Flakkee hun mening te kennen te geven over alcoholgebruik door kinderen. Dokter Crucq uit Ouddorp gaf als zijn mening te kennen 'dat het gebruik van alcoholische dranken (met welk doel ook) voor kinderen absoluut is af te keuren!' Dokter J.A. Hers van Ooltgensplaat stelde: 'Alcohol als geneesmiddel schrijf ik in weinig gevallen voor en als genotmiddel keur ik het voor kinderen beslist af.' Dokter S. Knöps te Sommelsdijk meldde: 'Alcoholgebruik als genotmiddel is absoluut afkeuringswaardig. Als geneesmiddel heeft het een onschatbare waarde en kan het alleen door vakmannen beoordeeld worden.' Al gingen de heren Hers en Knöps niet zo ver als dokter Crucq, ze waren het er allen over eens dat het gebruik van alcoholische dranken een slechte invloed heeft op het organisme van het gezonde kind.

Operatie bij petroleumlicht

Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis te Dirksland werd in 1934 geopend. Daarvòòr was opneming en behandeling in een ziekenhuis voor de 30.000 eilandbewoners praktisch onmogelijk. De dichtstbijzijnde ziekenhuizen waren in Rotterdam, maar de reis er heen was moeilijk, langdurig en kostbaar. In uiterste noodgevallen voerden de huisartsen op ons eiland destijds dan soms zelf een operatie uit. Zo voerde dokter Crucq samen met dokter Knöps eens een blindedarmoperatie uit op een gewone huistafel bij het schijnsel van petroleumlampen.

Geneeskundige hulp

In het voorjaar van 1911 reed dokter Crucq met zijn tweewielig koetsje, getrokken door het mooie paard van de dokter over de mulle zandwegen van Ouddorps dreven. Plotseling schrok het paard van een kruiwagen die vanachter een hoagte de weg opkwam. Het gevolg was dat het rijtuigje, een zgn. dogkar in stukken in een sloot langs de weg terecht kwam. Persoonlijke verwondingen deden zich gelukkig niet voor. Een regionale krant vermeldde hierover: 'Hoewel onmiddellijk geneeskundige hulp ter plaatse was, (want het ongeluk overkwam Dr. Crucq) bleek deze niet nodig te zijn.

Herinneringen

Donderdag 21 november 1918 had onder grote belangstelling de begrafenis plaats van Ouddorps geliefde huisarts. Velen hebben later gebruik gemaakt van het aanbod om een foto van de overledene te bekomen. Pau Heerschap, de dialectkenner uut Ouwdurp vertelde ons dat zijn grootmoeder (opoe) van moederszijde dienstbode is geweest bij dokter Crucq. Zij beleefde daar een heel goede tijd en leerde veel over de etiquette die toen gold. Bovendien waren de dokterskosten bij elke geboorte van haar (vele) kinderen nihil! Pau wist ook te vertellen dat Karel, de enige zoon van dokter Crucq later een befaamd kenner van (vooral Chinees) porselein werd. Hij verbleef in Nederlands Indië en had onder andere kennis aan de daar wonende journalist Willem Walraven, die afkomstig was uit Dirksland. Karel Crucq stierf op 44-jarige leeftijd in het huidige Indonesië als oorlogsslachtoffer. Hij is begraven op het Nederlands ereveld Pandu te Bandung. Verweerde grafstenen en een eenvoudig houten kruis markeren de plaatsen waar de zo jong gestorven dokter Crucq, zijn nog jongere vrouw en enige zoon begraven liggen. Memento Mori!