Flakkeese boeren boos over stikstofplannen

GOEREE-OVERFLAKKEE - Op verschillende plekken op het eiland hangen spandoeken, wapperen vlaggen op z’n kop of staan landbouwvoertuigen langs de weg. Het zijn turbulente tijden in de agrarische sector. 

Het stikstofkaartje van het kabinet kwam voor boeren als een donderslag bij heldere hemel. De gevolgen zijn groot, heel groot. Eilanden Nieuws ging in gesprek met drie boeren rondom ‘GO boert voort’, een collectief van boeren van het eiland dat de verschillende acties coördineert. “Het beleidswiel draait en iedereen die zich ertegen verzet, wordt vermalen.’’

Tijd voor een kennismaking met de drie gezichten aan tafel. Allereerst Johan van der Kooij (28). Samen met zijn ouders heeft hij een gemengd bedrijf: akkerbouw met daarnaast vleeskoeien. Wibo van der Linde (38) komt uit Achthuizen. Zijn eveneens gemengde bedrijf zit vlakbij het Krammer-Volkerak. “We dachten iets toekomstbestendigs te hebben opgebouwd. Maar dit zagen we absoluut niet aankomen, hier valt niet op te anticiperen.’’ Als derde is Huibert Groeneveld (47) aangeschoven. Hij heeft een melkveebedrijf en boerencamping bij Sommelsdijk. Ook is hij een van de initiatiefnemers van de Proeftuin Van Pallandtpolder.

68% gereduceerd
De protestacties, waarvan is afgesproken op het eiland dat ze publieksvriendelijk zullen blijven, komen door de boosheid in de agrarische sector. De drie leggen graag uit waar die boosheid vandaan komt. “Normaal worden maatregelen sector-breed opgelegd. Nu op zich ook, al geldt het voor de een veel erger dan voor de ander – afhankelijk van je ligging ten opzichte van Natura2000-gebieden. De laatste jaren was het stil rondom stikstof, alleen bij vergunningverlening mocht er niet meer stikstofuitstoot bijkomen. Toen dat begon vast te lopen kwam in 2014 het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Als je beloofde om in de toekomst minder stikstof uit te stoten, mocht een project toch alvast doorgaan. “De overheid zei: maak maar een PAS-melding, dan lossen wij het wel voor jullie op. Over reductie is laatste tien jaar niet gesproken, al hebben we inmiddels 68% gereduceerd sinds 1990.’’

“In 2019 kwam het echter tot een rechtszaak, waarin door de rechter werd geoordeeld dat het PAS helemaal niet zo kan. Gevolg was dat veel (bouw)projecten opeens stil kwamen te liggen. Om dat nu op te lossen, kwam het beruchte stikstofkaartje. Dat houdt in dat boeren bij een natuurgebied tot 70% van hun stikstofuitstoot moeten reduceren.’’ En dat is fors. “Alle andere doelen die we als sector hebben gekregen, hebben we keurig gehaald. Sterker nog, vaak hebben we er zelf een schepje bovenop gedaan. We liepen vooruit op het tijdspad van de overheid en deden meer dan we eigenlijk moesten doen. Ook rondom stikstof hebben we twee keer een plan gepresenteerd richting de overheid om uit de impasse te komen. Maar blijkbaar ging dat niet snel genoeg.’’

Heilige graal
Het gesprek komt op de Natura-2000-gebieden, waarvan er zo’n 160 zijn in Nederland. “Verschillende van die gebieden zijn stikstofgevoelig. Daarom zijn er kritische depositiewaardes (KDW’s) bepaald. Er mag niet meer stikstof neerdalen in het natuurgebied dan vooraf bepaald. Maar die doelstellingen zijn onhaalbaar. Want…”, vertelt Groeneveld terwijl hij een glas jus ‘d orange inschenkt, “vanuit de Europese Unie is gezegd dat landen zelf hun N2000-gebieden mochten aanwijzen. In Nederland is ervoor gekozen om de natuurgebieden heel erg te versnipperen, waardoor je dus bijna overal met de strenge doelstellingen te maken hebt.’’ Hij vervolgt: “Als

agrarische sector hebben we daar helaas niet genoeg bovenop gezeten. Want die gebieden, en de regels daaromtrent, zijn inmiddels een heilige graal geworden. Waren er toen een paar grote gebieden aangewezen in plaats van allemaal kleintjes, hadden we nu waarschijnlijk niet zoveel ellende gehad.’’

Nu voelen de boeren zich de boeman, die het stikstofprobleem op moet lossen. “Het komt allemaal bij ons op het bordje, terwijl bijvoorbeeld de industrie buiten schot blijft. Dat is toch niet eerlijk? Wij hebben al veel gedaan, en kunnen ook nog meer doen, maar dit is onrechtvaardig.’’ Wibo: “We zijn de kop van Jut.’’ Maar wat zit daar dan achter? “Als je het mij vraagt, gaat het om de grond. De boeren hebben veel grond in bezit, en die grond kan ook gebruikt worden om nieuwe natuur te ‘maken’ en woningen te bouwen.’’ Somber: “Het beleidswiel draait inmiddels. Iedereen die zich daartegen verzet, wordt vermalen.’’ Johan vult aan: “Het voelt als ordinair landjepik.’’

Houten hamers
“Het stikstofprobleem is vooral een probleem van dierlijke mest, waar ammoniak inzit. Hier kunnen bepaalde planten, zoals grasachtigen, goed van groeien. Dat wordt in sommige natuurgebieden als onwenselijk gezien. Johan: “Kijk, we hebben op het eiland vruchtbare grond. Maar als akkerbouw hebben we die bemesting gewoon nodig om een goede oogst te hebben.’’ Hij trekt het weer breder. “Als we zeventig procent minder stikstof mogen uitstoten, keldert de opbrengst van boerenbedrijven enorm.’’ Dan gaat het niet om een paar procent minder. “Ik schat zo’n zestig procent minder opbrengst in vergelijking met nu. Terwijl stikstof geen vergif is he? Het zorgt juist voor plantengroei.’’

Wat vinden ze eigenlijk van de landelijke boerenprotesten? Wibo: “Blijkbaar zijn ze nodig.’’ Al haasten ze wel te zeggen dat ze zich verre willen houden van de rellen, waarbij demonstranten onder andere met houten hamers op politiebusjes insloegen. “Ik ben zelf naar Stroe geweest, maar complimenten hoe de politie het allemaal geregeld heeft.’’ Vanaf Flakkee zijn zo’n veertig boeren naar de laatste demonstratie in Stroe geweest. Wibo zegt ergens wel te snappen dat er boeren bij minister Van der Wal (VVD) thuis voor de deur stonden om hun boosheid te laten blijken. “De emoties lopen hoog op. Dit beleid raakt boeren ook echt persoonlijk: het is niet iets wat we met de hele sector op kunnen pakken, maar iedere boer moet voor zichzelf zo- of zoveel procent inkrimpen.’’

Paniekvoetbal
“Wij als boeren willen graag een uitweg uit deze onzekerheid. Nu is de politiek met zomerreces, zonder dat de angel uit het probleem is. Er is met ons echt te praten over een oplossing, maar dan moet er wel iets zijn om over te praten. Als de politiek zegt: je mag wel praten, maar de doelen blijven overeind staan, wat heeft het dan voor zin?’’ Wibo haakt daarop in: “Het is krom. Terwijl de hoeveelheid vee is gehalveerd, is het aantal auto’s verdriedubbeld. Want de veestapel is de afgelopen jaren alleen maar gedaald, in tegenstelling tot wat soms in de media wordt beweerd.’’

Het is voor boeren een onzekere tijd. Gaan de maatregelen door? Wat gebeurt er met de waarde van de grond? In hoeverre kan een boer straks nog wel een goede lening krijgen om te investeren? “We leven toch in een rechtstaat? We hebben overal netjes een vergunning voor. Maar blijkbaar kan dat zomaar ingetrokken worden.’’ Groeneveld schudt zijn hoofd. “Het is paniekvoetbal vanuit de overheid.’’ Johan: “Het voelt alsof we als boeren constant in de verdediging gedwongen worden. We zijn continue bezig met onszelf te ontwikkelen en te verbeteren. De ontwikkelingen gaan hard. Maar je hebt wel te maken met natuur, en jaarlijkse cycli. Innovatie heeft tijd nodig. Die tijd moet ons wel gegund worden.’’

Onkunde
Ondanks alle frustraties en zorgen doen de boeren het werk nog steeds “met veel liefde’’. “Boer wordt je niet, dat ben je. We hebben een sector waar we trots op mogen zijn.’’ Johan: “Ondanks dat ik nog steeds plezier heb in het werk, vind ik het wel lastig om langetermijnbeslissingen te nemen. Ik wil graag vooruit en investeren, maar ben nu voorzichtig. Want je weet niet wat de toekomst brengt.’’ Beide collega-boeren stemmen daarmee in. Groeneveld: “Als boer denk je altijd vooruit. Het frustreert als je de onkunde van politici daarin zit. Die hebben bij wijze van spreken nog nooit een aardappel uit de grond getrokken, en gaan ons vertellen hoe we ons werk moeten doen.’’

De effecten van het voorgenomen stikstofmaatregelen zullen groot zijn op het eiland, verwachten ze alle drie. “Met name de veehouders kun je zo allemaal opruimen. Die zitten vrijwel allemaal in de buitengebieden, en dus vaak vlakbij beschermde natuurgebieden. En als zeventig procent van je bedrijf wegvalt, valt je bedrijf om. Dat is de realiteit. Als dit beleid ten uitvoer komt, is het de doodsteek voor de agrarische sector.’’

Tekentafel
Vandaar de acties. Doel is om zoveel mogelijk mensen bereiken, zodat er samen een vuist gemaakt kan worden richting de landelijke overheid. “Burgers moeten weten wat er aan de hand is en wat dit voor ons betekent. Het plan moet terug naar de tekentafel, en intussen hopen we dat de boel niet uit de hand loopt.’’ Op het eiland worden de acties georganiseerd vanuit het collectief van boeren; er is niet één coördinator die aan de touwtjes trekt. Via verschillende appgroepen worden de taken verdeeld en acties op poten gezet. Voor de toekomst zijn er nog een aantal plannen, maar daar willen ze nog niet te veel over loslaten. In september komen in ieder geval de gemeente en de provincie op bezoek bij de agrarische sector van het eiland. Johan sluit af: “Er staat echt wat op het spel. Boer zijn is je leven. We produceren prachtig voedsel met elkaar. Dat moeten we koesteren.’’ (Tekst en foto’s: Erwin Guijt)