Die vlieger gaat wél op, om energie op te wekken voor het boerenbedrijf

DIRKSLAND - Hoog boven het land van akkerbouwer Ard van der Spek is regelmatig -ongeveer één keer per week- een grote vlieger te zien. Zestig vierkante meter groot is het ding, dat wel driehonderd meter de lucht in gaat. De vlieger beweegt op en neer: een beweging die duurzame energie opwekt. Het gaat om een proef van de Delftse startup Kitepower.

Door Kees van Rixoort

Van der Spek heeft sinds 1998 een akkerbouwbedrijf in de polder Oud-Kraaijer, even ten noorden van Dirksland. “We zitten hier van de zomer alweer vijfentwintig jaar”, zegt hij. Het uitzicht over de polder vanuit zijn woonkamer is panoramisch en weids.

Knolselderij

“Op ruim tweehonderd hectare telen we vooral aardappels, uien en knolselderij. Daarnaast: graan en suikerbieten. Tachtig hectare ligt bij de boerderij, de rest verspreid binnen een cirkel van vijf kilometer. Ja, waarom knolselderij? Acht jaar geleden had ik een perceel land gehuurd voor uien. Toen ik erachter kwam dat de grond er niet geschikt voor was, moest ik wat anders verzinnen. Ik ging eens rondkijken welke mogelijkheden er zijn en ben knolselderij gaan proberen. Het is langzamerhand uitgebreid, ik heb er ook een eigen oogstmachine voor aangeschaft. Je bewaart de oogst op 1 graad. Daarna wordt de knolselderij gewassen, bij een bedrijf in Achthuizen, en verpakt voor supermarkten en vooral voor de export naar Oost-Europa. Op Goeree-Overflakkee zijn er een stuk of vijf boeren die knolselderij telen.”

De Bonte Koe

“Daarnaast zijn we eigenaar van zorgboerderij De Bonte Koe, hier vlakbij. Daar komen maximaal dertig mensen met een beperking voor hun dagbesteding. Op De Bonte Koe lopen zo’n beetje alle landbouwhuisdieren rond die je kunt bedenken: loopeenden, koeien, geiten, schapen, paarden, katten… De dagbesteding bestaat grotendeels uit de verzorging van deze dieren. Hier draait het niet om geld verdienen en het weer, hier gaat het om rust en regelmaat. Bij De Bonte Koe staat de mens centraal.”

Zo, nu hebben we een beetje een beeld van dit akkerbouwbedrijf. Tijd om in te zoomen op de energievoorziening en de vraag wat de bedoeling is van de vlieger die sinds begin dit jaar boven de akkers van Ard van der Spek te zien is.

Zonnepanelen

“We hebben nu een jaar of vijf zevenhonderd zonnepanelen op de schuur. De stroom die we daarmee opwekken gaat naar de koeling – dat is de grootste stroomvreter –, naar de machines voor onder andere het in- en uitschuren en ons woonhuis. We zijn zelfvoorzienend, maar toch is er een probleem: als de zon niet schijnt, leveren de panelen geen stroom en moeten we die op een andere manier opwekken.”

“Het liefst zouden agrariërs daarvoor een kleine windmolen van maximaal twintig meter willen plaatsen. Dan heb je ook stroom als de zon niet schijnt. Maar helaas, de gemeente is er niet voor, die wil alleen grote windmolens… Dus we moeten een andere oplossing zoeken. Er zijn twee opties. De eerste is zonne-energie opslaan in batterijen. Maar die techniek is nog onvoldoende ontwikkeld om dat tegen niet al te hoge kosten te doen. De tweede optie is energie opwekken op een andere manier.” (Tekst loopt door onder de foto)

Ard van der Spek met zijn vrouw en dochters. V.l.n.r. Thalien, Joke, Fenna, Marit en Ard (Foto: Sorcha Tijmons).

Kitepower

Maar welke manier dan? Van der Spek kwam erachter dat er maar weinig mogelijkheden zijn. Toen benaderde de startup Kitepower hem. “Ze zochten stukken eigen grond met een straal van tenminste driehonderd meter. De vlieger die energie opwekt zit aan een kabel van driehonderd meter en als die neerstort, moet hij op eigen terrein terechtkomen, vandaar.” Het verzoek van Kitepower kwam nadat een andere locatie op Goeree-Overflakkee was afgevallen omdat die te dicht bij een Natura 2000-gebied ligt.

“Kitepower heeft twee proeflocaties. Hier één en één in Ierland. Daar gebruiken ze een kabel van duizend meter en blijft de vlieger constant in de lucht. Hier is de kabel korter en vliegt de vlieger niet altijd, maar één keer per week vanaf verschillende plekken op het land om de wind zo goed mogelijk te pakken. Verplaatsen van de vlieger gebeurt met een aanhangwagen. Het idee van Kitepower is om eind dit jaar een verkoopbaar product te hebben.”

Op- en uitrollen

De wind trekt behoorlijk aan de vlieger van zestig vierkante meter. De beweging – op- en uitrollen –levert duurzame energie op, vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week, ook als het bewolkt is of als het regent. In de nachtelijke uren attendeert een lampje overvliegende piloten op de vlieger.

Het is een mobiel systeem, dat gemakkelijk is te vervoeren en te installeren. Veel gemakkelijker dan wat Kitepower een conventionele windturbine noemt. In vergelijking tot de bekende, vaste windmolens is tot 90 procent minder materiaal nodig. Alle apparatuur past in één container, waardoor het systeem gemakkelijk wereldwijd te vervoeren is.

Strikt protocol

Voor de proeflocatie op het land van Ard van der Spek heeft de gemeente Goeree-Overflakkee een vergunning verleend. Ook moeten de mensen van Kitepower rekening houden met een vrij strikt protocol rond vogels in de directe omgeving. Verstoring is niet toegestaan: zijn er broedende vogels op het terrein, dan mag de vlieger niet de lucht in. Broedvogels afschrikken om neer te strijken, via een automatische laser, is wel mogelijk. Kitepower moet eveneens de regels rond het vliegverkeer in acht nemen. (Tekst loopt door onder de foto)

Bijschrift - Credit

Voor de omgeving is het even wennen, die grote vlieger boven de polder. “De politie is al drie keer geweest”, zegt Van der Spek. “Sommige mensen denken dat er een persoon is neergestort als die vlieger, waar een gewicht aan zit, naar beneden is gekomen…”

Volledig automatisch

De Dirkslandse akkerbouwer, die nu financiële compensatie krijgt voor het niet al te grote oogstverlies op de proeflocatie, is geïnteresseerd in vliegerenergie als de proeven van Kitepower leiden tot een goed product. “Ja, als het systeem voldoende energie opwekt, heb ik zeker belangstelling. Het brengt misschien niet zoveel op als een windmolen, maar het kan een goed alternatief zijn. Vergeet niet dat energie een grote kostenpost is.”

“Wel vind ik dat het systeem volledig automatisch moet draaien. Ik ben niet van plan om ’s morgens vroeg eerst de vlieger op te laten voordat ik aan het werk kan, en hem ’s avonds weer binnen te halen. Ook wil ik eerst weten wat de buren ervan vinden. Maakt de vlieger niet te veel geluid? Na de tweejarige proef, ga ik eerst met de buren om de tafel. Als zij het vervelend vinden, ga ik het niet doen. En ook niet als de politie elke keer op de stoep staat. Van de zomer ga ik eens kijken hoe het is als ik op het land aan de gang ga. Ik kan bijvoorbeeld niet met mijn trekker onder de vlieger door rijden. Maar op dit moment heb ik er nog geen spijt van dat ik aan de proef meedoe.”

Inheemse bloemen

Het creëren van een teeltvrije zone is nu verplicht voor alle agrariërs. In een strook van drie meter vanaf de sloot is het telen van landbouwgewas niet toegestaan. Dit om het wegvloeien van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen via het water te verminderen en de biodiversiteit te bevorderen.

“Wij gaan op die stroken een mengsel van inheemse bloemensoorten zaaien, op plaatsen waar het kan ook meerjarige soorten”, zegt Ard van der Spek. Van de zomer staan de bloemen voor het eerst in bloei.

“Het gaat wel ten koste van de productie als je vier procent van je land niet kan bebouwen. Dat betekent dat Nederland meer landbouwproducten uit arme delen van de wereld moeten halen, want in ons land produceren we voedsel voor maar 10 miljoen mensen. Ik ben niet tegen duurzaamheid hoor, maar als we hier minder produceren gaat dat wel ten koste van de productie in arme landen.”

Dit artikel stond in de agrarische bijlage van 25 april 2023.