"Op een gegeven moment moet je het aardgas vaarwel zeggen"

30 augustus 2018, 10:44 Algemeen 375 keer gelezen

GOEDEREEDE – Gasloos, gasvrij. Dat zijn termen die steeds vaker opduiken. Op dit moment hebben verreweg de meeste opgeleverde nieuwbouwwoningen nog een gasaansluiting, maar per 1 juli moet men bij een bouwaanvraag voor een nieuwbouwproject een aanvraag zonder gas indienen. Maar het gaat verder: in de nabije toekomst raken ook alle bestaande woningen hun aansluiting op het gasnet kwijt.

Tekst en foto: Kees van Rixoort

Architect Krijn Ratsma nuanceert de term 'gasloos' direct: we moeten op termijn zonder aardgas door het leven, niet zonder duurzame alternatieven als biogas of waterstofgas. "Dat kan een goede tussenvorm zijn, bijvoorbeeld voor sociale huurwoningen. In Stad aan 't Haringvliet, dat onderzoekt hoe het dorp gasvrij kan worden, is een van de opties om waterstofgas te gaan gebruiken. Technisch gezien kan het aardgasnet dat aan. Voor de cv-ketels is een kleine aanpassing nodig. Koken op waterstofgas is niet mogelijk, dus dat zou dan elektrisch moeten."

Alle Nederlandse woningen aardgasvrij maken is een mega-operatie, die heel veel geld kost. Particuliere woningbezitters met een ruime beurs hebben misschien niet zoveel moeite met investeringen in de noodzakelijke aanpassingen. Maar er zijn er ook die niet zomaar kunnen overschakelen. Gelukkig zijn er subsidie- en financieringsvormen in de maak die de barrières kunnen verlagen. En soms volstaat een geringe verandering, bijvoorbeeld van aardgas naar biogas of waterstofgas. Dan blijven de gasleidingen intact.

Pionier

Ratsma is een pionier als het om aardgasloze woningen en andere gebouwen gaat. Twintig jaar geleden was hij al betrokken bij de bouw van de eerste energieneutrale woningen in Nederland. Ze staan in het Brabantse Etten-Leur en ze zijn aangesloten op een collectieve warmtebron. Ze zijn op hoog niveau geïsoleerd en voorzien van moderne ventilatiesystemen. Boven het dak liggen zonnepanelen op een metalen constructie. "We liepen flink vooruit."

Dat was ook het geval toen in 2012 het pand van architectenbureau Casa Ratsma en Fit & Fysio Dirksland openging aan de Geldersedijk in Dirksland. "Het was een van de vijf of hooguit tien panden op Goeree-Overflakkee zonder aardgas. We hebben geen aardgasaansluiting voor noodgevallen en hebben die ook nooit gemist."

Zijn woonhuis, gebouwd in 2015, is natuurlijk ook aardgasvrij. Én bijna energieneutraal. Het streven is nul op de meter. Krijn Ratsma: "Het is geen heilig doel, maar we lopen ermee vooruit op een toekomst die onvermijdelijk is. Het is belangrijk om duurzaam om te gaan met onze grondstoffen, vinden wij, maar zonder concessies te doen aan het comfort. Daarom hebben wij bijvoorbeeld wel een vaatwasser. En een camper die op diesel rijdt; een elektrische is er nog niet. Een airco hebben we niet. Het huis is zo gebouwd dat de zon in de zomer buiten de woonkamer blijft en in het voorjaar en najaar naar binnen kan schijnen om te verwarmen. Verder maken we gebruik van aardwarmte. In de zomer koelen we ons huis via de vloer en gaat de warmte de bodem in en in de winter halen we die er weer uit. Op jaarbasis is dat in balans."

Energieneutraal

Er is een verschil tussen energieneutraal en nul op de meter. Bij energieneutraal wekt de woning voldoende energie op voor verwarming en warm tapwater, koken en ventileren. Nul op de meter gaat verder: dan is er ook geen extra energie meer nodig voor het 'persoonlijk gebruik' van apparaten als laptops. Vanaf 2020 is energieneutraal de norm voor nieuwe woningen.

"Ons huis is bijna energieneutraal", zegt Ratsma. "Bijvoorbeeld het opladen van de auto, persoonlijk gebruik en de sauna maken dat het niet energieneutraal is." Meer zonnepanelen – nu zijn het er 38 – zou een oplossingen kunnen zijn om extra energie op te wekken. Aan de andere kant: als de dochter des huizes vertrekt, is er weer minder energie nodig.

De meeste opdrachtgevers vragen Krijn Ratsma een aardgasloze woning te ontwerpen. Inmiddels heeft hij er sinds 2011, 2012 een stuk of vijftien getekend. Dat heeft natuurlijk vooral te maken met de kennis en ervaring die de architect op dit gebied heeft opgedaan. Toch is er ook nog wel vraag naar een woning met een hybridesysteem of een cv-ketel op aardgas. "Eerst zien, dan geloven, zo is de redenering. Is de ketel in de praktijk niet nodig, dan kan hij later altijd nog op Marktplaats worden gezet."

Als aardgas helemaal uit de gratie is, in 2030, kun je dus verwarmen met alternatieve gassen. Of je schakelt over op all electric. Een warmtenet voor de hele wijk, bijvoorbeeld gevoed door industriële restwarmte, is een andere optie. Evenals weiden met zonnecollectoren. Hoe dan ook: op een gegeven moment móet je het aardgas vaarwel zeggen.

Hout of biomassa

Omschakelen hoeft niet ingewikkeld te zijn, geeft Krijn Ratsma aan. Hij kent mensen die zelf stapje voor stapje tot nul op de meter zijn gekomen. "Er zijn ook wel moeilijke gevallen: oude woningen met veel schaduw rondom, kleine daken, geen tuin. Het kan lastig zijn om voldoende zonnepanelen kwijt te kunnen. Wel zou je naar energieneutraal of bijna energieneutraal kunnen komen door het stoken van hout of biomassa, of met behulp van een pelletkachel." De vraag is of dat duurzaam is, maar volgens Ratsma komt er per saldo geen extra CO2 in de atmosfeer.

Kader: Verder zonder aardgas

In een serie artikelen laat Eilanden-Nieuws kenners aan het woord over de omschakeling naar een toekomst zonder aardgas. Vandaag de eerste aflevering met architect Krijn Ratsma.