Niet iedereen is blij met uitkomst draagvlakmeting Stad Aardgasvrij

STAD AAN ’T HARINGVLIET - Bij het binnenrijden van het dorp valt het spandoek over de draagvlakmeting rondom Stad Aardgasvrij al op. In de maand juni stemde 77,6 procent van de Stadtenaren met aardgasaansluiting vóór het plan om van aardgas over te gaan op waterstof. Een grote meerderheid dus. Toch is niet iedereen enthousiast over het plan. Onder hen is Eva Mikx. “Beloftes zijn geen garanties.”

Door Erwin Guijt

Wanneer hoorde ze van het eerst van het project? “Op een ochtend in het Trefpunt zag ik opeens ons huis op een poster voorbijkomen. Daar stonden specificaties bij die niet klopten. Toen heb ik even een praatje gemaakt met wat achteraf de projectleider van Stad Aardgasvrij bleek te zijn. Ze hadden als illustratie van enkele huizen uit het dorp foto’s gemaakt, zonder de eigenaren daarover te informeren. Afijn, daar is het toen bij gebleven. Vervolgens was er een hele tijd van magere communicatie, en toen opeens stonden er overal borden: ‘Hoera, we hebben zoveel miljoenen subsidie.’ Maar het leefde totaal nog niet in het dorp, bijna niemand wist nog waar het om ging.”

Mikx was gelijk kritisch. “Van een energiecoach die langskwam kregen we te horen dat onze toekomst groene waterstof was, of niets. Daarna zijn we ons wat meer gaan verdiepen, want ik miste concrete informatie. Welke alternatieven zijn onderzocht? Zou bijvoorbeeld ‘all-electric’ ook een mogelijkheid zijn? Ik miste de transparantie over het waarom van groene waterstof. En we misten de uitwerking van alle mooie kreten.”

Bemoeien

Samen met een vriendin uit het dorp zette Mikx daarom een enquête uit, die huis-aan-huis verspreid werd. “We wilden peilen wat er leefde in het dorp. Sommigen waren positief over het plan, anderen hadden vragen en zorgen. Vanuit de projectgroep Stad Aardgasvrij kreeg ik een telefoontje over ‘wat we eigenlijk hiermee probeerden te bereiken’. Terwijl wij zoiets hadden van: neem deze signalen nu ter harte. Maar door de reactie van de projectgroep kreeg ik het gevoel dat zij zoiets hadden van: ‘het is ons feestje, bemoei je er niet mee’.”

Via het Stadsweb werden de resultaten van de enquête gedeeld. “Gelijk daarna werd er door de projectgroep een marketingcampagne op poten gezet en werden we gebombardeerd met allerlei berichten. Maar nog steeds kregen we geen concrete informatie.” Waar doelt ze dan op met ‘concrete informatie’? “Bijvoorbeeld over de prijs. Groene waterstof is gigantisch duur. Dus leuk dat het de eerste jaren gesubsidieerd wordt, maar wat gebeurt er daarna – en wat is de echte prijs van waterstof? En in die fase van het project waren er ook allerlei onduidelijkheden over de veiligheid van waterstof.”

Aan de kant schuiven

Gaandeweg komt er meer informatie over het project. Dan verschijnt een kritische (door Ron Broekhart gemaakte) documentaire over Stad Aardgasvrij, genaamd Tegengas. Hierin komt Mikx ook aan het woord. “In die documentaire geven een aantal specialisten aan: doe het niet. Laat waterstof eerst over aan de industrie, alvorens ermee te gaan experimenteren in woonwijken. De daarin genoemde argumenten zijn nooit weerlegd door de projectgroep. Het leek alsof iedereen die niet met hen meepraatte, aan de kant werd geschoven.”

Mede naar aanleiding van de documentaire komt de mogelijkheid een gratis schouw te laten uitvoeren, over wat de overstap specifiek voor ieder huis betekent. Ook Mikx laat de schouw uitvoeren en krijgt een adviesrapport. Ze haalt haar schouders op. “De schouw was op zich prima. Toen we hier jaren terug zijn komen wonen hebben we de grootste werkzaamheden al gedaan. Behalve volledige isolatie dan: het is een huis uit 1871 en valt onder beschermd dorpsgezicht, dus je (financiële) mogelijkheden zijn beperkt. We verbruiken jaarlijks zo’n 2600 kuub gas per jaar. Met waterstof heb je drie keer zoveel nodig. Voor de eerste 15 jaar zijn de kosten gelijk, maar daarna?”

Doorslaggevende factor

“Voor bedrijven zijn de belangen gigantisch: de subsidiekraan staat wijd open. In hoeverre hebben onze goedbedoelende - laat dat duidelijk zijn - dorpsgenoten de expertise om een goede keuze te maken en alle technische gevolgen te overzien? Ik geloof echt dat iedereen het beste voor heeft met het dorp, maar uit liefde voor je dorp handelen maakt je nog geen ingenieur of waterstofexpert. En beloftes zijn geen garanties!”

Even ongeacht de kwaliteit van de informatievoorziening, was Mikx eigenlijk überhaupt wel te overtuigen dat de overstap naar waterstof een goed idee zou zijn? “Ja, dat denk ik wel. Maar de transparantie ontbrak nu.” Wat maakt dan dat bijna 80 procent van haar dorpsgenoten toch vóór het plan heeft gestemd? “Nou, het verhaal was: we moeten op termijn sowieso van het aardgas af, maar nu krijg je er nog subsidie voor. Dat trok veel mensen over de streep. Ook voor mensen die eerst kritisch waren, was subsidie vaak toch de doorslaggevende factor. De oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende stijging in de gasprijzen zijn de redding geweest van het project. Anders hadden ze het nooit gered.”

Omkoperij

“In de beginfase van het project heb ik een hoop vragen gesteld. Ik kreeg vooral tegenvragen en weinig echte inhoud terug. Misschien wisten ze het toen ook nog niet allemaal. Maar nu bepaalt ruim zeventig procent van het dorp dat ik geen aardgas meer krijg. Dat is toch raar?” Zelf heeft ze ook gestemd tijdens de draagvlakmeting. Heel bewust. “Ik wilde een duidelijke tegenstem geven. Al moest ik de stelling op het stembiljet drie keer lezen voordat ik hem echt begreep.” De tekst op het stembiljet luidde: Ik kies voor het per 2025 niet langer ontvangen van aardgas. Ja / nee. “Terwijl de hele communicatie gaat over of je per 2025 groene waterstof wil ontvangen.”

Ze vervolgt: “Om mensen te laten stemmen is echt alles uit de kast getrokken, alle registers gingen open. Mijn voorgevoel zei dat het krap ging worden.” Ze heeft kritiek op het verloop van de draagvlakmeting. “Een stemplek hoort neutraal te zijn. Maar hoe neutraal is het als er de hele tijd twee of drie projectleden rondlopen, die met mensen een praatje aanknopen? Ze stonden ook voor het schoolplein met ijsjes.” Met een lach: “Nou, de kinderen hebben nog nooit zoveel ijs op in een week. Toch voelt het dan een beetje als omkoperij.”

Flabbergasted

Op 30 juni volgde de uitslag, waarin een ruime meerderheid vóór het plan stemt. “Ik dacht: nee echt? Hebben ze het écht gehaald? We waren ‘flabbergasted’: zijn mensen echt zo goedgelovig?” Ze zucht. “Misschien ben ik gewoon wat behoudender en kritischer ingesteld.” Momenteel beraadt ze zich op de mogelijkheid bezwaar te maken tegen de uitslag van de draagvlakmeting. Dat kan tot 14 oktober 2023. “Het kost veel energie. En als iedereen in Stad het echt zo graag wil, wordt het een eenzaam gevecht. Ik ben niet uit op ruzie of problemen te zoeken.” Wel pleit ze voor een tweede stemming. “Momenteel worden de gedane beloftes verder uitgewerkt. Als die beloftes harde garanties zijn, laten we dan nog eens een draagvlakmeting houden.”